Brené Brown schreef een interessant boek over kwetsbaarheid:
’Daring Greatly. How the Courage to’ be Vulnerable Transforms the Way We Live, Love, Parent and Lead’ (Penguin Books, 2015)
In haar Voorwoord zegt de auteur dat kwetsbaarheid geen zwakte is en dat onze bereidheid ons kwetsbaarheid eigen te maken en ermee om te gaan, de omvang van onze moed en de helderheid van onze doelen bepaalt. Volwaardige personen, zo beweert ze, wenden kwetsbaarheid aan als de katalysator voor moed, mededogen en verbondenheid.
In haar boek geeft Brown aan dat we in een cultuur van vermeende tekortkomingen leven, zoals tekort aan geld, tijd, schoonheid en liefde. Deze inwendige beleving van tekorten is de kern-oorzaak van onze afgunst, inhaligheid, vooroordelen en levensproblemen
De perceptie dat kwetsbaarheid zwakte betekent, is een van de meest wijdverspreide mythes. Kwetsbaarheid is niet goed of slecht. Kwetsbaarheid is de basis van ons gevoelsleven, de oorsprong van liefde, erbij horen, vreugde, moed, empathie, aansprakelijkheid en authenticiteit. Er is geen intimiteit zonder kwetsbaarheid.
Kwetsbaarheid is een grote uitdaging in het leven; het betekent onzekerheid, risico’s en emotionele blootstelling. Het is gebaseerd op wederkerigheid en vraagt grenzen stellen en vertrouwen. Kwetsbaarheid gaat door voor moed in de ander en voor onvolkomenheid in jezelf. Het resultaat van wederkerig respectvolle kwetsbaarheid is sterkere verbondenheid, vertrouwen en engagement. Kwetsbaarheid werkt aanstekelijk, net als moed.
We hebben allemaal, in meerdere of mindere mate, last van schaamte. Het wordt veroorzaakt door een gevoel van onwaardigheid van de totale persoon. Schaamte-resistentie is de manier om onze kwetsbaarheid te omhelzen. Als je schaamte kunt verminderen of elimineren wordt je eigenwaarde vergroot. Dan zijn we beter in staat om moedig te zijn en talenten en gaven met anderen te delen. Schaamte houdt ons klein, rancuneus en angstig. Schaamte ontleent zijn macht door niet bespreekbaar te zijn.
De definitie van schaamte die Brown geeft is dat het een intens pijnlijk gevoel of pijnlijke ervaring is die ons het gevoel geeft dat we tekort schieten en daarom niet verdienen gewaardeerd te worden en erbij te horen.
Schaamte-resistentie houdt in het zich bewegen van schaamte naar empathie, het ware tegengif tegen schaamte. De vier elementen van schaamte-resistentie zijn volgens Brown
- schaamte herkennen en begrijpen waar het vandaan komt;
- kritisch bewustzijn van omstandigheden en gebeurtenissen;
- sociale aanspraak;
- schaamte openlijk bespreken.
Mannen en vrouwen worden in gelijke mate getroffen door schaamte; de voornaamste oorzaak is daarbij voor vrouwen allereerst hun uiterlijk en op de tweede plaats moederschap. Vrouwen worden verondersteld perfect te zijn. Bij mannen is de reden vooral stoer en flink zijn. De twee typische reacties van mannen bij schaamte zijn afzondering en kwaad worden.
De drie belangrijkste ‘vijanden’ van kwetsbaarheid zijn:
- Vreugde-ontkenning, de paradoxale angst die kortstondige, vaak toekomstige vreugdes, teniet doet. Dankbaarheid is het beste tegengif;
- Perfectionisme, het geloof dat als je alles perfect doet, je je nooit hoeft te schamen. Perfectionisme is anders dan zelfverbetering. Echt, duurzaam perfectionisme bestaat niet; in wezen is dat om bijval te oogsten en het is contraproductief;
- Verdoving, het aanpakken van alles wat het ongemak of de pijn van kwetsbaarheid verzacht. Erg schadelijk want, omdat het niet selectief is, verdooft het ook onze belevingen van liefde, vreugde, ontwikkeling en empathie. Een van de meest voorkomende manieren is om altijd druk te zijn of te doen. Algemene preoccupatie en ongebondenheid zijn evenals schaamte, andere wijzen van verdoving.
We verbreken onze verbondenheid met anderen om ons te beschermen tegen kwetsbaarheid en schaamte. Als we de kloof van niet-verbondenheid willen overbruggen moeten we onze kwetsbaarheid in ere herstellen en onze schaamte-resistentie ontwikkelen.
Schaamte kweekt angst. Het vernietigt onze tolerantie voor kwetsbaarheid, en beschadigt daardoor engagement, innovatie, creativiteit, productiviteit en vertrouwen. Als de cultuur van een organisatie respect en waardigheid van individuen als hoogste waarden heeft, dan gedijen beschamen en anderen zwart maken niet als management methoden.
Kwetsbaarheid bevindt zich ook in het hart van de gezinssituatie. Schaamte is positief gecorreleerd met verslaving, depressie, agressie, geweldsuitoefening, eetstoornissen en zelfmoord. Schuldgevoel is anders dan schaamte. Het raakt niet de hele persoon, alleen specifiek gedrag of resultaten en is ook negatief gecorreleerd met bovengenoemde negatieve verschijnselen. Kinderen moet dus geen schaamtegevoel bijgebracht worden, maar eerder constructief schuldgevoel. Schaamte-ervaringen uit de kindertijd veranderen hoe we zijn, over onszelf denken en ons gevoel van eigenwaarde.
N.B. Extracten in het Engels van ‘Daring Greatly’ staan op de website ‘www.deugd. net’, onder extracts.
