Las onlangs het boeiende boek van Paul Woodruff over het verschijnsel ‘eerbied’ 1/. Hij zegt dat het een oude deugd is die in de huidige tijd geen plaats heeft in seculiere discussie over ethiek of politieke theorie. Door zijn boek wil Woodruff deze deugd laten herleven. Ik heb daar sympathie voor omdat ik denk dat hij gelijk heeft en omdat ik er in mijn opvoeding intensief kennis mee heb gemaakt.
Eerbied begint met een diep begrip van onze menselijke beperkingen. Het is de deugd die menselijke schepselen ervan weerhoudt om te proberen als goden op te treden. Een oneerbiedige geest is arrogant en schaamteloos, niet in staat om ontzag te voelen voor dingen die groter zijn dan hemzelf en niet in staat respect te tonen voor mensen die lager op de ladder staan dan hij/zijzelf. Macht zonder eerbied is blind voor het algemene belang en doof voor meningen van mensen zonder macht.
Eerbied moet niet verward worden met respect. Dat laatste is soms goed , soms wijs en soms gek. Je kunt te veel respect hebben en voor de verkeerde dingen. Het is onjuist om foute oordelen of gemene mensen te respecteren.
Eerbied is een soort deugd. Het is een van de sterktes in het karakter van een goed persoon. Een eerbiedige persoon zal uitzoeken hoe je eerbied op verschillende manieren en in verschillende omstandigheden kunt uitdrukken
Eerbied, vindt Woodruff, geeft betekenis aan veel van wat we doen. Eerbied is het degelijk ontwikkelde vermogen om gevoelens van ontzag, respect en schaamte te tonen, wanneer dat toepasselijk is. Alle eerbiedige handelingen moeten van binnenuit gemotiveerd worden en kunnen niet van buitenaf opgelegd worden.
Eerbied ontwikkelt warmte in vriendschap en het gezinsleven. Ieder aspect van het menselijk leven geeft gelegenheid voor eerbied, inclusief het seksuele leven.
Eerbied alleen is op zich niet voldoende voor een compleet goed karakter, maar het is noodzakelijk, net als moed voor de normale uitoefening van alle andere deugden.
Ceremonieel gedrag is een teken van eerbied. Het laat ook respect voor andere mensen zien. Wanneer een ceremonie ontdaan is van eerbied, verliest het zijn waarde en wordt het alleen ritueel. Eerbied helpt de juiste houding te geven aan een ceremonie.
Overmoed is een altijddurend gevaar voor de menselijke geest en de beste verdediging ertegen is luisteren naar anderen met eerbied. Eerbied betekent niet nederigheid. Het tegengestelde van eerbied is hoogmoed. Ieder succes , iedere overwinning is een gelegenheid voor overmoed. Daarom is een eerbiedwaardige geest achterdochtig als het om een overwinning gaat.
Je kunt eerbiedig worden door eerbiedige dingen te doen, net als dat je moedig kunt worden door moedige dingen te doen.
Alle deugden behoren toe aan leiderschap, maar eerbied in het bijzonder is een deugd van leiders. Eerbied, niet rechtvaardigheid, is de deugd die ware leiders onderscheidt van tirannen. Waar eerbied is, zijn er geen winnaars en verliezers.
Bijna alles kan heilig verklaard worden. De handelingen die iets heiligen worden sacramenten genoemd. Religies ontbreekt het vaak aan eerbied. Dat is waarom er godsdienstoorlogen zijn.
Eerbied brengt mededogen met zich mee, omdat eerbied begrip inhoudt voor de zwaktes die je deelt met andere menselijke wezens. Mededogen vraagt niet om medelijden of clementie. Het vraagt om begrip.
Eerbied toont zichzelf eerder door stilte , dieper en waarachtiger dan door spreken.
Als we samen een taal van eerbied kunnen ontwikkelen, zal het ons samenbrengen, zegt Woodruff. Muziek en poëzie zijn talen van eerbied. De traditionele taal van eerbied is ceremonie. Simpele handelingen van groet en herkenning kunnen meer zijn dan een teken van respect, kunnen zelfs in de taal van eerbied gegoten worden.
De eerbiedige geest doet meer goed door vragen te stellen dan door ze te beantwoorden – vragen aan zichzelf en vragen aan anderen. Een goede vraag aan zichzelf, zegt Woodruff, is deze: Kan datgene wat ik van plan ben te doen in een eerbiedige geest gedaan worden?
De aanwezige zaadjes van eerbied kunnen in iedere ziel ontluiken, maar ze kunnen makkelijk vertrapt worden of afsterven. Laten we ze helpen vruchtbaar te worden.
1/ Reverence. Renewing a Forgotten Virtue, Paul Woodruff, Second Edition (2014) first edition 2001