Deze dagen krijgen we aan de lopende band nieuws over belastingfraude en corruptie. Ongelooflijk dat er zoveel wangedrag bestaat op dit gebied. Het is een verheugende ontwikkeling dat dit meer en meer aan het licht komt en maatregelen worden getroffen om herhaling te beperken of te voorkomen. Dit als gevolg van de diverse leaks (Wikileaks, Snowden, Mossack Fonseca) die zich bij grote vertrouwelijke data bases hebben voorgedaan. Voor de promotie van openheid en integriteit een zegening!
Egoïsme is de mens eigen. Er wordt zwaar gestreden om meer macht en rijkdom. Als je die twee al hebt is het makkelijker nog meer te krijgen. Om rijk te worden en macht te krijgen moet je anderen gewoonlijk meer of minder subtiel bespelen. Klassenstrijd en democratie hebben daar langzaam verandering in gebracht ten gunste van de armen, maar de neiging tot verrijking ten koste van de ander blijft bestaan. We zien dan ook dat de ongelijkheid in en tussen landen de laatste decennia toeneemt. Het lijkt erop dat de gefortuneerde inkomensgroepen er een systeem of netwerk op na houden waarmee ze hun macht en rijkdom kunnen beschermen en vergroten. En als je de soms duistere regels van het macht en rijkdom imperium niet wilt volgen is toegang tot die groepen moeilijk of uitgesloten.
Het is beschamend en onacceptabel dat verrijking door fraude en belastingmalversaties ten koste van de armen gaat, hier en in arme landen. Een schandaal van de eerste orde, waar paal en perk aan gesteld dient te worden. Gelukkig zijn internationale instanties, zoals de OECD en de Europese Unie bezig de systemen te verbeteren en de bankgeheimen te ontmantelen. De Verenigde Staten dragen daar ook hun steen aan bij, maar laten tegelijkertijd toe dat enkele van hun eigen staten als belastingvrijhavens fungeren. Wat een hypocrisie, ook in het Verenigd Koninkrijk en in Nederland. Ons land staat bekend om zijn opgeheven vingertje, maar we doen volop mee met het afromen van fondsen die ontwikkelingslanden toebehoren. En ons land maakt maar weinig haast om de misstanden rond de Amsterdamse Zuidas aan te pakken.
Nederland is lang een voortrekker geweest om ontwikkelingslanden te helpen. Die wil is onder het huidige kabinet flink verzwakt. Het wordt tijd dat we ons weer meer als dominee dan als koopman gedragen en rechtvaardigheid in Nederland en de wereld promoten. Als individuele burgers en als lid van belangengroeperingen dienen we ons daarvoor actief in te zetten.
Het is overigens in ons eigenbelang. Als wij, welvarenden, niet bereid zijn de wereldkoek eerlijk te delen, zullen de hongerigen vroeg of laat hun deel komen eisen. Als we vrede en welvaart in de wereld willen, dienen solidariteit en rechtvaardigheid prominent in ons vaandel te staan.
De situatie is in de allerarmste landen nog niet rooskleurig, met een levensverwachting van slechts rond de 55 jaar in de armste Afrikaanse landen. De kindersterfte in ontwikkelingslanden ligt rond de 50 per duizend levendgeborenen.
Zelfs het neerhalen van MH 17 levert meer vraagtekens dan antwoorden op. Sinds de Verenigde Staten niet bereid zijn beschikbare informatie daarover te verschaffen, lijkt het meer en meer waarschijnlijk dat niet de Russen of de rebellen in het Oosten van de Oekraïne de schuldigen zijn. Maar de westerse media hebben die al aangewezen. Het blijkt telkens weer dat deze media, inclusief de Nederlandse, weinig onpartijdig zijn en aan de leiband van westerse politieke machten lopen. Verdere aanwijzingen voor politieke malversaties zijn te vinden in het feit dat de hand wordt gelicht met normale Associatie-vereisten van democratie en integriteit: Oekraïne lijkt door en door corrupt, te beginnen met de president.
Sport bestaat al minstens sinds de Olympische Spelen in het Oude Griekenland. De relatief recente popularisering van sport was een ontwikkeling van de eerste orde: het ombuigen van agressieve, dikwijls gewelddadige concurrentie naar vredelievend en vriendschappelijk spel, in feite de vervanging van (negatieve) agressie door (positieve) sportiviteit. De Engelse cultuur heeft hier grote bijdragen geleverd, onder meer door de ‘uitvinding’ van tennis en voetbal.
Haar intrinsieke waarden, zoals team work, fair play, discipline en respect voor de tegenstander worden over de hele wereld begrepen. Sport heeft de potentie om individuen, gemeenschappen en naties te helpen ontwikkelen. Het promoot persoonlijke ontwikkeling, is een belangrijke factor in het slechten van barrières tussen de geslachten en kan bruggen slaan tussen elkaar vreemde groepen. Het helpt ook de meer kwetsbare groepen in de samenleving, vooral jongeren en mensen met een handicap, om hun mensenrechten te beleven, inclusief veilige gelegenheden om aan gymnastiek en sportactiviteiten deel te nemen. Dit draagt bij aan hun integratie in de maatschappij en aan hun motivatie om onderwijs te volgen.
Je kunt mensen blijkbaar veel wijs maken en ze fanatiek maken voor een zaak. Zo zelfs, als nu in Brussel, dat ze de menselijkheid totaal uit het oog verliezen en ze, bezeten door een idee, moordend rondgaan. En deze aanslagen beginnen helaas routine te worden.
Kun je het leed becijferen wat die oorlog aan doden, gewonden en vernielingen heeft opgeleverd, naast de duizend miljard dollar die hij het Amerikaanse volk gekost heeft!? Het tweede voorbeeld is de oprichting en uitbreiding van de Staat Israël. Dat gebeurde en gebeurt op een manier van achttiende eeuwse kolonisatie met diefstal van land, verjaging en onderdrukking van de oorspronkelijke bevolking en dat met alle rechtmatige en onrechtmatige middelen die beschikbaar zijn. Er zijn nog meer verschrikkelijke voorbeelden van imperialistisch ingrijpen zoals in Afghanistan, Syrië en Libië. In al deze gevallen gaat het om westers-Israëlische belangen, met minachting en ten koste van lokale bevolkingen en belangen. Onder die omstandigheden moeten er toch wel sterke gevoelens van onrechtvaardigheid en weinig respect voor het westen bestaan, om het zacht uit te drukken. De roep om vergelding lijkt groot.
Het is evenwel nog niet lang geleden dat het begrip ‘geluk’ populair werd onder de westerse bevolkingen. Je zou een scheidslijn kunnen trekken bij de Tweede Wereldoorlog. Tot dan waren de levensomstandigheden voor het overgrote deel van de bevolking van dien aard, dat je blij was te overleven of althans het hoofd boven water te houden. De zware levensomstandigheden met grote gezinnen, penibele arbeidsomstandigheden, frequente epidemieën en ziektes, de sociale spanningen en onzekerheid maakten van het leven geen lolletje, integendeel. Geen sprake van geluk, maar van een zware last van permanente zorgen, wat we tegenwoordig ‘stress’ noemen. Met de snelle sociaaleconomische ontwikkelingen van na de oorlog krijgt het begrip geluk meer aandacht.
Het is een bijproduct van wat men doet. Het stellen van doeleinden en ze metterdaad realiseren brengt voldoening en geluk. Zoals een spreekwoord zegt: ‘Geluk is een reis, geen bestemming, een proces, geen doel!’ Geluk in onze cultuur verlengt het leven van gezonde mensen met zo’n zeven en een half tot tien jaar, door dat ze minder stress ervaren. Gelukkige mensen hebben meer kans om getrouwd te raken en succesvolle huwelijk te hebben. Ze hebben meer vrienden, zijn productiever op het werk en verdienen meer.
MacFarquhar geeft in haar boek een beschrijving van de kenmerken van een wereldverbeteraar en een aantal verhalen over echte voorbeelden daarvan. Ongelooflijke verhalen van idealisten die zich fanatiek inzetten, met opoffering van eigen welzijn en dat van familieleden, om minder begunstigden te helpen.
Wat verklaart de onderscheiden posities van man en vrouw? In het verre verleden was de man de jager en broodwinner, en de vrouw de opvoedster. Lichamelijke verschillen, waaronder fysieke kracht, hebben grotendeels die rollen bepaald. Die speelden, en spelen nog, een rol bij de machtsverhoudingen in het gezin, waar meningsverschillen regelmatig beslist worden door het recht van de sterkste.
