Internationaal Recht en de Verenigde Naties

  

                             Voorgeschiedenis 

• Pas sinds de Vrede van Münster in 1648 (principe van staatssoevereiniteit) wordt echt gesproken in moderne zin van internationaal recht. Deze staatssoevereiniteit is pas sinds de laatste helft van de 17de eeuw tot ontwikkeling gekomen.
• Op het begrip van staatssoevereiniteit is het gehele moderne volkenrecht gestoeld. Eerste aanzetten van het begrip zijn aangetroffen in de werken van Spaanse theologen in de 15de en 16de eeuw.
• In 1625 volgt Hugo de Groot met zijn De iure belli ac pacis, de eerste systematische uiteenzetting van het volkenrecht, vooral gericht op het recht van oorlog en vrede.
• Het internationale recht kwam tijdens de 18e eeuw steeds meer onder druk te staan vanwege de gespannen verhoudingen tussen grootmachten. Spanning tussen de principes van het recht en de noodzaak van machtspolitiek. Immanuel Kant pleit daarom aan het einde van die eeuw in zijn geschriften Zum ewigen Frieden (1795) en de Metaphysik der Sitten (1797) voor een nieuwe basis voor het volkenrecht.
• Vanaf 1850 is op deelgebieden de opkomst van internationale organisaties waar te nemen (b.v. post, telegraaf). Er wordt gestreefd naar geschillenbeslechting en bepaalde regels van internationaal gewoonterecht worden gecodificeerd. Maar in de politieke praktijk viert het nationalisme hoogtij. Er is dan ook veel verzet als de Russische tsaar in 1899 en 1907 de Haagse Vredesconferenties bijeenroept (zie later). Beperkingen aan het oorlogsrecht en internationale arbitrage zijn echter wel eerste stappen in de ontwikkelingen van de 20e eeuw.

Haagse Vredesconferenties

• Eeuwenlang werd Europa verscheurd door bloedige oorlogen. In de loop van de 19e eeuw kwam het vredesideaal tot bloei als nooit tevoren. De politieke spanningen en daaruit voortvloeiende oorlogsdreiging op de drempel van de 20e eeuw, wakkerden de populariteit van de zich steeds wijder verspreidende vredesbeweging alleen nog maar aan. Overal in Europa en Amerika werden vredesorganisaties opgericht, die werden gevoed door de ideeën van bekende schrijvers en pacifisten als Leo Tolstoi, Bertha von Suttner en Alfred Nobel.
• Het initiatief van de Russische Tsaar Nicolaas II om een internationale vredesconferentie te beleggen kwam op het juiste moment. De eerste Internationale Haagse Vredesconferentie (1899) vond plaats in Den Haag. Nederland als plaats voor zo’n conferentie had voordelen: klein land, neutraal, makkelijk bereikbaar per trein en per schip.
• Tijdens de Eerste Haagse Vredesconferentie in 1899 kwamen 26 landen bijeen om te spreken over ontwapening en de mogelijkheid van internationale rechtspraak. Het leidde tot de oprichting van het Permanente Hof van Arbitrage. (Verdrag voor de vreedzame Beslechting van Internationale Geschillen).
• In 1907 werd er in Den Haag een Tweede Vredesconferentie georganiseerd waaraan 44 landen deelnamen. Deze Conferentie resulteerde in 13 Conventies plus 1 Verklaring.
• De derde Internationale Vredesconferentie (2015) vond geen doorgang vanwege WO I

Volkenbond

• De Volkenbond was een intergouvernementele organisatie die op 25 januari 1919 werd opgericht op basis van het Verdrag van Versailles. Dat was een verdrag tussen Duitsland en de Entente, waarmee de Eerste Wereldoorlog formeel werd beëindigd. Deel I van het Verdrag van Versailles bevatte het statuut van de Volkenbond.
• Dit was een initiatief van de Amerikaanse president Woodrow Wilson, die de Bond voorstelde in zijn beroemd geworden Veertien Punten (1918).
• De Volkenbond was bedoeld om een blijvende internationale vrede te garanderen en een herhaling van een wereldoorlog te voorkomen. Voorop stond het garanderen van internationale veiligheid door het voeren van collectief overleg bij geschillen. Open en heldere diplomatie konden een nieuwe oorlog voorkomen, zo meenden de stichters van de Bond. Verder waren principes als ontwapening belangrijk. De Volkenbond kreeg als hoofdvestiging Genève.

• Toen de Volkenbond op 19 januari 1919 officieel werd opgericht en op 28 april van dat jaar het definitieve Verdrag werd getekend, had dit samenwerkingsverband 44 leden. Op het hoogtepunt van de bond, in 1934, waren er 58 landen lid van de Bond.
• De Amerikaanse Senaat keerde zich tegen de verbinding van de Volkenbond met vredesverdragen en daarom werden de Verenigde Staten geen lid van de Bond. Ook andere grote landen, Duitsland en de Sovjet-Unie, deden aanvankelijk niet mee. Zo trad Duitsland pas in september 1926 toe en de Sovjet-Unie niet eerder dan in 1934. Nederland werd relatief vroeg lid van de Volkenbond, namelijk in januari 1920. Maar als land stond Nederland ambivalent tegenover deze Bond, vooral door de neutrale positie die – in navolging van de jaren 1914-1918 – succes (b)leek te hebben gehad.
• De Volkenbond boekte enkele keren een klein succesje op diplomatiek gebied. Zo arrangeerde de organisatie in 1925 een staakt-het-vuren in de grensregio tussen Bulgarije en Griekenland.
• Een groot manco van de Volkenbond was dat deze organisatie zijn woorden en beslissingen geen kracht bij kon zetten. De Bond had namelijk geen eigen internationale strijdkracht. Een voorbeeld: de Bond was onmachtig toen Duitsland in 1936 het Rijnland herbewapende en trad hiertegen niet op. Een tweede probleem was dat de Volkenbond er niet in slaagde om in het interbellum, met name in de jaren 1930, de expansionistische drang van totalitaire landen als Duitsland, Italië en Japan (bezetting Mantsjoerije) te neutraliseren. Heel eenvoudig omdat deze landen uit de Volkenbond stapten. Japan was in 1933 de eerste, gevolgd door Duitsland in oktober datzelfde jaar – een half jaar nadat Adolf Hitler de macht had gegrepen – en Italië onder Benito Mussolini in december 1937 (bezetting Abessinië). Toen de Sovjet-Unie in november 1939 Finland aanviel en de beruchte Winteroorlog begon, werd ook dat land uit de organisatie gezet. Hierna brak de Tweede Wereldoorlog uit.
• De laatste samenkomst van de Volkenbond vond plaats na de Tweede Wereldoorlog, op 18 april 1946, waarbij de Volkenbond werd opgeheven. De laatste gebieden waar de Bond controle over had, zoals Zuidwest-Afrika (Namibië), droeg men over aan de Verenigde Naties.
• Het Permanent Hof van Internationale Justitie werd in 1920 opgericht als orgaan van de Volkenbond. Het was de voorloper van het Internationaal Gerechtshof.
• Het Permanent Hof van Internationale Justitie was bevoegd om kennis te nemen van alle geschillen van internationale aard die de lidstaten van de Volkenbond aan het Hof wensten voor te leggen. Het had ook een raadgevende functie over elk punt dat de Raad of de Algemene Vergadering van de Volkenbond besprak.
• In 1922 werd het Permanent Hof van Internationale Justitie geïnstalleerd in het Vredespaleis te Den Haag
• Tussen 1922 en 1940 heeft het Hof 29 zaken tussen staten behandeld
• De Tweede Wereldoorlog betekende het einde voor het Permanente Hof, op instructie van de Duitse bezetter (begin juli 1940). De verdere oorlogsjaren zette een aantal leden van het Hof de werkzaamheden in het Zwitserse Genève voort.
• In 1946 is het Hof formeel ontbonden, samen met de Volkenbond, waar het uit was voortgekomen. Het Internationaal Gerechtshof, dat door de Verenigde Naties werd opgericht, trad ervoor in de plaats. Net als het Permanente Hof van Internationale Justitie werd ook het Internationaal Gerechtshof in het Haagse Vredespaleis gehuisvest.

Vredespaleis, Den Haag (Carnegie Stichting)

• Het Vredespaleis is het wereldwijde icoon van ‘Vrede door Recht’ en huisvest het Permanent Hof van Arbitrage, het Internationaal Gerechtshof van de Verenigde Naties, de Haagse Academie voor Internationaal Recht en de Bibliotheek van het Vredespaleis.
• De filantroop Andrew Carnegie doneerde in 1903 $1.5 miljoen voor de bouw van het Vredespaleis.
• Andrew Carnegie (1835-1919) werd geboren in Schotland en emigreerde naar Amerika. In 1901 verkocht hij de Carnegie Steel Company voor het toen onwaarschijnlijke bedrag van 480 miljoen dollar. Wetenschap, opvoeding en vrede waren volgens de kersverse filantroop de belangrijkste voorwaarden voor vooruitgang.
• Tijdens de Tweede Vredesconferentie (2007) werd de eerste steen gelegd van het Vredespaleis. De overhandiging van de sleutels vond plaats in 2013.
• Het Vredespaleis werd gebouwd om het Permanent Hof van Arbitrage te huisvesten, maar voor Carnegie was het stichten van een ‘eerste klas bibliotheek’ op het gebied van het internationale recht minstens zo belangrijk. Het moest de grootste bibliotheek op het gebied van internationaal recht en vrede huisvesten.
• De bibliotheek herbergt bijzondere collecties, waarvan de Grotius Collectie en de Vredesbeweging Collectie de belangrijkste zijn. De instelling heeft de grootste collectie werken van Hugo de Groot ter wereld, waaronder een zeldzame vroege editie van De iure belli ac pacis (Over het recht van oorlog en vrede), zijn beroemdste werk, uit 1625.
• Sinds 1913 verzamelt de bibliotheek van het Vredespaleis publicaties over het internationaal recht. De collectie van de bibliotheek bevat inmiddels meer dan een miljoen publicaties. Een groot deel van deze collectie is doorzoekbaar door middel van een online-catalogus
• De Haagse Academie voor Internationaal Recht werd meer dan een eeuw geleden bedacht als instrument voor de bevordering van vrede door wetgeving. Het begon in 1923 te werken in het Vredespaleis. De Academie staat vooral bekend om haar wereldberoemde jaarlijkse zomercursussen over publiek internationaal recht en internationaal privaatrecht, die al bijna een eeuw worden aangeboden aan studenten en professionals uit alle landen van de wereld.

Verenigde Naties

Het Handvest van de V.N. legt de grondslag van de organisatie. Als internationaal verdrag codificeert het Handvest op internationaal niveau de voornaamste beginselen inzake internationale betrekkingen.

• Van de V.N komt de ontwikkeling van een internationaal rechtsstelsel – verdragen, overeenkomsten en normen – dat een centrale rol vervult bij het bevorderen van economische en sociale ontwikkeling en van de internationale vrede en veiligheid. De regelgeving die de onderlinge relaties tussen staten bepaalt, stoelt in belangrijke mate op verdragen die door de V.N. werden bewerkstelligd.
• Het Handvest doet een speciaal beroep om internationale geschillen langs vreedzame weg, met inbegrip van arbitrage en rechterlijke uitspraken (art.33) te beslechten en de progressieve ontwikkeling en de codificatie van het internationaal recht te stimuleren (art. 13)
• De V.N. heeft meer dan 500 internationale overeenkomsten afgerond; zij zijn juridisch bindend voor de landen die deze verdragen hebben geratificeerd.
• In 1947 richtte de Algemene Vergadering (A.V.) van de V.N. de Commissie voor Internationaal Recht op. Die komt jaarlijks bijeen, en telt 34 leden, op persoonlijke titel. Het werk van deze Commissie bestaat grotendeels uit de voorbereiding van ontwerpteksten over internationaalrechtelijke thema’s . Daarna volgt gewoonlijk een internationale conferentie om het geformuleerde verdrag goed te keuren
• De V.N. creëerden zo een juridisch kader, inclusief organisaties, voor milieubescherming, grensoverschrijdende arbeid, drughandel en terrorisme, om maar een paar voorbeelden te noemen. De Organisatie heeft op veel vlakken pionierswerk verricht. Ze nam steeds het voortouw als problemen een internationale dimensie aannamen.
• Belangrijkste VN orgaan voor de regeling van geschillen is het Internationaal Gerechtshof. Sinds de oprichting in 1946 hebben staten meer dan 119 zaken bij het Hof aanhangig gemaakt en in 23 gevallen op verzoek advies verstrekt aan V.N. organisaties. (Zie aparte sectie)
  N.B. Het internationaal publiek kent verschillende rechtsbronnen: internationale verdragen, internationaal gewoonterecht en; de door beschaafde naties erkende algemene rechtsbeginselen. Daarnaast gelden besluiten van internationale organisaties ook als rechtsbron voor de staten die partij zijn bij de betreffende organisatie. Van deze bronnen spelen verdragen de belangrijkste rol, omdat het staten (en internationale organisaties) de mogelijkheid geeft zo nauwkeurig mogelijk afspraken vast te leggen. In veel opzichten lijkt een verdrag dan ook op een contract in de nationale rechtsorde.
  

VN Onderdelen en activiteiten

• Mensenrechten

• De Universele Verklaring is het kroonjuweel van de bijdragen van de V.N. aan de mensenrechten. In San Francisco, de plaats van de onderhandelingen over de oprichting (Charter) van de V.N. was er een sterke stemming dat de ‘nieuwe wereldorde ‘gevestigd zou moeten worden op een fundering van mensenrechten.
• De V.S. , Sovjet Unie, Verenigd Koninkrijk en Latijns-Amerikaanse staten stonden daarachter. NGO’s oefenden ook druk in die richting uit. Mensenrechten waren al verdisconteerd in het ontwerp V.N. verdrag, dat door de vier grote machten in 1944 in Dumbarton Oaks was geformuleerd. Dit was in scherpe tegenstelling met de Volkenbond, die geen enkele referentie naar mensenrechten had in zijn Handvest. De Volkenbond was exclusief gericht op de relaties tussen, eerder dan in staten. De UVRM was niet bedoeld als een verdrag maar als een verklaring van algemene principes van menselijke rechten en vrijheden om te dienen als een gemeenschappelijke meetlat voor alle volken. De UVRM bestaat uit een inleiding (preambule), met daarna 30 artikelen, die de wezenlijke rechten van de mens en de fundamentele vrijheden formuleren (slechts 2 bladzijden). Dit arrangement van de nadruk op waarden in plaats van uitvoering was opzettelijk. Vanaf het begin wensten Washington en Londen een activistisch systeem te vermijden. Later voegde zich de Sovjet-Unie daarbij door uitvoering als secundair te beschouwen. Naast binnenlandse overwegingen, speelde de Koude Oorlog ook een rol. De Sovjet Unie was voor economische en sociale rechten maar tegen civiele en politieke rechten. De V.S. zagen het precies andersom. De andere twee panelen van de mensenrechten-triptiek waren het Internationale Pact over Civiele en Politieke Rechten, en het Internationale Pact over Economische, Sociale en Culturele Rechten. Het duurde 18 jaar om deze Pacten te formuleren en goed te keuren (1966) en daarna nog tien jaar om voldoende ratificaties te krijgen om van kracht te kunnen worden. Ondanks deze controverse, de relatief langzame voortgang met de Pacten en het gebrek aan vooruitgang ten aanzien van de uitvoeringsmaatregelen, is de geschiedenis van de mensenrechten in de V.N. een indrukwekkende inspanning geweest. Op veel specifieke gebieden werd vooruitgang geboekt, zoals bijvoorbeeld het verdrag tegen genocide in 1948.

De rechten vervat in het Internationaal Statuut van de Rechten van de Mens hierboven (UVRM en de twee Pacten) zijn verder uitgewerkt in weer andere verdragen. Zij zijn soms vooraf gegaan door Verklaringen.

• Naast de UVRM en de twee Handvesten, werden conventies opgesteld tegen rassendiscriminatie, marteling, kinderrechten, vrouwendiscriminatie, de rechten van migranten en hun gezinnen; en gehandicapten. De Handvesten en de vier eerstgenoemde conventies zijn ruim geratificeerd, in het bijzonder het kinderrechtenverdrag (enige uitzonderingen: V.S. en Somalië).
• In de zeventiger en tachtiger jaren waren er meerdere conferenties over de status van de vrouw, wat leidde tot de Conventie over de uitroeiing van alle vormen van discriminatie tegen vrouwen (CEDAW).
• De Verklaring over het Recht op Ontwikkeling werd door de Algemene Vergadering in 1986 goedgekeurd na langdurige debatten.
• Het instituut van de Hoge Commissaris voor Mensenrechten werd opgericht tijdens de mensenrechtenconferentie in Wenen in 1993 . Het Centrum van de Hoge Commissaris, gevestigd in Genève, is verantwoordelijk voor alle initiatieven die de V.N. inzake de mensenrechten ontplooien.

• De Raad voor Mensenrechten als ondergeschikt orgaan van de Algemene Vergadering werd goedgekeurd gedurende de V.N. top in 2005. De eraan voorafgaande Commissie voor de Mensenrechten was onderdeel van de Economische en Sociale Commissie van de V.N.
• Er bestaat een grote kloof tussen de aangehangen waarden van de mensenrechten en de uitvoering ervan in ieder land, zelfs als die kloof kleiner is geworden gedurende het bestaan van de V.N.
• Mensenrechten in de wereld van vandaag dienen tegelijkertijd als een ‘bron van universele waarden’ en een arena van ideologische strijd. Retoriek is sterker dan de machinerie van uitvoering, ondanks significante uitzonderingen.

Internationale handel en ontwikkeling

UNCTAD (United Nations Conference on Trade and Development)

Opgericht in 1964. Bevordering van het handelsverkeer en de economische ontwikkeling, met name in ontwikkelingslanden.
Intergouvernementele besprekingen onder auspiciën van UNCTAD hebben geleid tot overeenkomst Algemeen Preferentiestelsel (1971), Mondiaal handelspreferentiestelsel (1989) tussen ontwikkelingslanden; grondstoffenovereenkomsten; richtlijnen voor herschikking van schulden; overeenkomst inzake een mondiaal kader voor samenwerking inzake transitvervoer; VN verdragen betreffende maritiem transport (zie ook IMO).
De VN-commissie voor internationaal handelsrecht (UNCITRAL) bevordert de wereldhandel met de ontwikkeling van verdragen, wettelijke kaders, regels en rechtsprincipes ter harmonisering van het internationaal handelsrecht; Commissie bestaat uit 36 landen; in 1966 opgericht door de A.V.

                         
                                   Milieurecht

• UNEP opgericht in 1972. Zetelt in Kenya.
• V.N. en UNEP ondernamen pionierswerk met verdragen: Verdrag tegen Woestijnvorming (1994); Verdrag over Biologische Diversiteit (1992); Raamverdrag inzake Klimaatverandering (1992) en het Protocol van Kyoto (1997), Verdrag van Bazel (Grensoverschrijding gevaarlijke afvalstoffen (1989); Verdrag van Wenen (ozonlaag, 1985); Protocol van Montreal (1987); Verdrag Overschrijdende Luchtvervuiling Lange Afstand (1979, Europa en Noord Amerika); Verdrag van Rotterdam (1998, gevaarlijke chemische stoffen of pesticiden)
• Verdrag over Handel in Bedreigde Diersoorten (1973)
• VN Verdrag over zwervende en migrerende visvoorraden (1995)
• Samen met UNESCO, Verdrag inzake Watergebieden en Watervogels (1971) en Bescherming van het Culturele en Natuurlijke Werelderfgoed (1972)
• De International Maritime Organisation (IMO) is aan de basis van verdragen die de vervuiling van oceanen en zeeën tegengaan. Zeerecht
• Zeerechtverdrag een van de meest complete documenten in het internationaal recht. Dit Verdrag vormt een raamwerk, bijgenaamd de ‘grondwet van de zee’. Door bijna alle landen goedgekeurd.
• Vrijwel alle landen hebben 12 zeemijl als de grens van hun territoriale wateren aanvaard, evenals een exclusieve economische zone (EEZ) van 200 zeemijl en de natuurlijke rijkdommen van het continentaal plat
• Drie organen: a/Internationale Zeebodem Autoriteit, gaat over rijkdommen buiten territoriale zones, 1994 opgericht, zetelt in Kingston, Jamaica. Keurt plannen goed voor de ontginning van bepaalde mineralen op de diepe zeebodem. b/ Internationale Zeerechttribunaal, 1996, 21 rechters, Hamburg. c / Commissie voor de Afbakening van het Continentaal Plat, voor aanspraken op meer dan 200 zeemijl. Deze Commissie zetelt in New York en heeft 21 leden;
• Geen vaste samenkomsten of conferenties over Zeerecht, maar jaarlijkse bijeenkomst door S.G. en verder behandelt A.V.

Humanitair recht

• Gaat over principes en regels voor oorlogsvoering, bescherming burgerbevolking, zieke en gewonde soldaten en krijgsgevangenen.
• Conventies van Genève voor de bescherming van oorlogsslachtoffers (1949) en de twee Aanvullende Protocollen (1977) onder auspiciën van het Internationale Comité van het Rode Kruis.
• Laatste jaren is de V.N. Veiligheidsraad een van de belangrijkste initiatiefnemers op gebied internationaal humanitair recht.
• Strafrechttribunalen voor Joegoslavië (1993) en Rwanda (1994). De tribunalen kunnen rechtspreken over oorlogsmisdrijven (Geneefse verdragen), misdrijven tegen de menselijkheid, genocide en de misdaad van agressie. Er kwamen ook internationale tribunalen voor Sierra Leone (2000), Cambodja (2002) en Libanon (2009). Het Internationaal Strafhof, dat in 2003 zijn werkzaamheden begon, zal aparte internationale tribunalen overbodig maken.
• Algemene Vergadering (politieke forum van V.N.) droeg bij aan totstandkoming aantal instrumenten (Genocide Verdrag, 1948), niet-verjaring oorlogsmisdaden, gebruik wapens , oorlogsmisdadigers.
  

Internationaal Strafhof

• In 1992 gaf de Commissie voor International Recht van de Algemene Vergadering opdracht een ontwerpstatuut voor het Internationaal Strafhof op te stellen.
• In 1998 keurde een conferentie van gevolmachtigden in Rome het Statuut van het Strafhof goed (120 landen voor) en het trad in werking in 2002 na 60 ratificaties.
• Het Strafhof behandelt misdaden gepleegd door individuen. In eerste instantie moet men een beroep op nationale instellingen; de ICC komt alleen in actie als landen niet kunnen of willen handelen.
• Het Strafhof telt 18 rechters die een termijn van negen jaar hebben. De zetel is in Den Haag.

controle op drugs en misdaad

Het Bureau voor de Controle op Drugs en Misdaadpreventie (ODCCP) werd opgericht in 1997 om vraagstukken rond drugsbestrijding, misdaadpreventie en internationaal terrorisme aan te pakken. Het Bureau bestaat uit a/ het Internationale Drugscontroleprogramma van de V.N. (UNDCP); en b/ het Centrum voor Internationale Misdaadpreventie.
De Commissie voor verdovende Middelen, een functionele ECOSOC Commissie (Economic and Social Council, één van zes VN hoofdorganen) houdt toezicht op de tenuitvoerlegging van de internationale drugsverdragen en de richtlijnen en maatregelen die door de A.V. zijn aangenomen. Daarnaast leidt de Commissie ook de activiteiten van het UNDCP.
De Internationale Controleraad voor Verdovende Middelen bestaat uit 13 leden en is een onafhankelijk, min of meer gerechtelijk orgaan dat toezicht houdt op de implementatie door regeringen van verdragen inzake drugscontrole en daarbij ook steun verleent. Een reeks onder auspiciën van de V.N. tot stand gekomen verdragen, verplichten regeringen toe te zien op de productie en verspreiding van verdovende en psychotrope middelen om drugsmisbruik en de illegale narcoticahandel te bestrijden. Deze verdragen zijn: verdovende middelen (1961), psychotrope stoffen (1971); illegale handel in verdovende middelen en psychotrope stoffen (1988).
Commissie voor Misdaadpreventie en Strafrecht is een functioneel orgaan van ECOSOC. Het Centrum voor Internationale Misdaadpreventie in Wenen is het VN-orgaan dat verantwoordelijk is voor misdaadpreventie, strafrecht en de hervorming van de strafwetgeving, met name grensoverschrijdende, georganiseerde misdaad, corruptie, terrorisme en mensensmokkel.
Het centrum assisteerde lidstaten bij het opstellen van het Verdrag van de V.N. tegen grensoverschrijdende georganiseerde misdaad en de drie protocollen bij dat verdrag die in 2000 door de A.V. werden aangenomen.

                     
                           internationaal terrorisme

• Na de tweede wereldoorlog is het in het kader van de VN tot niet minder dan tien verdragen over internationaal terrorisme gekomen.
• De V.N. , samen met ICAO, IMO en IAEA ontwikkelden een netwerk van internationale verdragen die de belangrijkste juridische instrumenten tegen terrorisme omvatten: aan boord van luchtvaartuigen; vervreemden van luchtvaartuigen; daden tegen veiligheid burgerluchtvaart; misdrijven tegen internationaal beschermde personen, met inbegrip van diplomaten; nucleair materiaal; geweld in luchthavens; veiligheid van de scheepvaart, platforms op continentale plateaus.
• Algemene Vergadering staat aan de basis van vier specifieke V.N. verdragen: tegen het nemen van gijzelaars; veiligheid V.N.-medewerkers; terroristische bomaanslagen (1997); financiering van terrorisme.
  

Internationale vrede en veiligheid

• Het Non-Proliferatieverdrag (NPV) geldt algemeen als een van de belangrijkste internationale initiatieven voor vermindering van kernwapens. Het is gebaseerd op drie pijlers: non-proliferatie, ontwapening en het recht om kernenergie voor vreedzame toepassingen te gebruiken. Het trad op 5 maart 1970 in werking.
• Het kernstopverdrag (Internationaal Comprehensive Nuclear-Test-Ban Treaty, CTBT) (volledig verbod op kernwapenproeven) kwam in 1996 tot stand onder leiding van de Nederlandse ambassadeur Jaap Ramaker. Het treedt pas in werking zodra alle 44 landen die kernreactoren bezitten (de zogenoemde Annex II landen) geratificeerd hebben. Een aantal landen, waaronder India, Pakistan, Iran, de VS en Israël, hebben het verdrag om uiteenlopende redenen, nog niet getekend of geratificeerd.
• Het Verdrag inzake het verbod op kernwapens (Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons (TPNW) is de eerste juridisch bindende internationale overeenkomst om kernwapens te verbieden, met als doel de totale eliminatie van deze wapens. Het verdrag trad in werking op 22 januari 2021.
• Verdrag inzake biologische wapens (BWC) werd in 1972 gesloten en werd in 1975 van kracht.
• Het Anti-personeel Landmijnenverdrag regelt wereldwijd de uitbanning van de productie, handel, opslag en het gebruik van anti-personeel landmijnen.
• Het Arms Trade Treaty (ATT) een wereldwijd VN wapenhandelsverdrag reguleert de internationale wapenhandel in conventionele wapens, van kleine wapens tot gevechtstanks, gevechtsvliegtuigen en oorlogsschepen. Het werd van kracht in 2014.
• Het Verdrag inzake Clustermunitie (CCM) verbiedt gebruik, productie, aankoop, opslag en transport van clustermunitie.
• Het Ruimteverdrag, officieel het ‘Verdrag inzake de beginselen waaraan de activiteiten van Staten zijn onderworpen bij het onderzoek en gebruik van de kosmische ruimte, met inbegrip van de maan en andere hemellichamen’, is een verdrag dat de basis vormt voor het internationale ruimterecht. Het verdrag werd op 19 december 1966 aangenomen. Vervolgens werd het op 22 januari 1967 in Londen, Moskou en Washington D.C. opengesteld voor ondertekening; het werd van kracht op 10 oktober 1967.

Andere juridische kwesties

• Internationale Conventie aangaande huurlingen, bescherming van personen in detentie of gevangenschap, geweld in internationale betrekkingen (A.V.)
• Krachtens het Handvest (Artikel 102) moeten lidstaten bij de V.N. registreren welke internationale verdragen zij ondertekenen. Het Office of Legal Affairs (OLA) publiceert de United Nations Treaty Series, waarin de teksten van meer dan 34.000 verdragen en parallelle initiatieven zijn opgenomen. Daarnaast geeft OLA ook het document ‘Multilateral Treaties deposited with the Secretary-General ‘uit waarin meer dan 500 belangrijke verdragen zijn opgenomen die gedeponeerd zijn door lidstaten.

Andere activiteiten van het V.N. Systeem

Behalve bovenstaande, doorgaans directe activiteiten van de V.N. ‘puur’ (New York) zijn er ook activiteiten op het terrein van het internationale recht van Gespecialiseerde Organisaties van de Verenigde Naties. Vaak is er samenwerking tussen de V.N. en haar Gespecialiseerde Organisaties, welke gezamenlijke activiteiten dan eventueel genoemd zijn onder de V.N. hierboven:

United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation (UNESCO)

Een UNESCO verdrag uit 1970 verbiedt de illegale import, export en overdracht van cultureel eigendom en een verdrag van 1995 regelt de teruggave van gestolen of illegaal uitgevoerde culturele voorwerpen aan het land van herkomst.
Verdrag voor de Bescherming van het Culturele en Natuurlijke Werelderfgoed (1972, Werelderfgoedlijst).
Universele Verklaring inzake het menselijke genoom en de mensenrechten goedgekeurd in 1997.

International Maritime Organisation (IMO)

Opgericht in 1959; is verantwoordelijk voor veiligheid van het vrachtverkeer op zee en voor het voorkomen van de vervuiling van de zee door schepen.
Momenteel bestaan er 40 verdragen en protocollen en ongeveer 800 gedragscodes en aanbevelingen, die wereldwijd worden toegepast.
Baanbrekend Internationaal Verdrag ter Voorkoming van Zeevervuiling door Olie ((1954). Andere Verdragen: Verdrag ter voorkoming van zeevervuiling door het lozen van afval en andere stoffen; Internationaal Verdrag voor Interventie op Open Zee in geval van olierampen (1969); Internationaal Verdrag inzake Paraatheid, Reactie en Samenwerking bij Olievervuiling (1990).
Belangrijkste IMO-verdragen betreffen Internationale Regels voor de Preventie van Aanvaringen op Zee; Internationaal Verdrag voor Veilige Containers; Internationaal Verdrag betreffende de normen voor zeevarenden inzake opleiding, diplomering en wachtdienst; Internationaal Verdrag over maritieme en reddingsoperaties.
Tal van IMO verdragen regelen kwesties i.v.m. aansprakelijkheid en schadevergoeding.

International Telecommunication Union (ITU)

Opgericht in Parijs in 1805 (Internationale Telegraafunie); 1947 bij de V.N. De ITU is de Gespecialiseerde Organisatie voor informatie en communicatie technologieën – ICTs.
Ontwikkelt internationale richtlijnen en verdragen over het gebruik van het volledige frequentiespectrum en de geostationaire baan voor satellieten.

World Intellectual Property Organisation (WIPO)

Regelt samenwerking tussen landen onder meer door de toepassing te stimuleren van verscheidene internationale verdragen die de juridische en administratieve aspecten van intellectuele eigendom regelen.
Intellectuele eigendom valt in twee hoofdgebieden uiteen: industriële eigendom en auteursrechten.
WIPO beheert 21 internationale verdragen, 15 over industriële eigendom en zes over auteursrechten.

International Atomic Energy Agency (IAEA)

Kernenergie voor vreedzame doeleinden. Opgericht in 1957 als autonome organisatie onder auspiciën van de V.N.
Het vormt een centrum voor de uitwisseling van wetenschappelijke informatie en voor de formulering van richtlijnen en normen inzake nucleaire veiligheid.
Verdrag over Bijstand in Geval van Kernongeval. Verdrag over vroegtijdige waarschuwing bij nucleaire ongevallen.
Andere internationale Verdragen onder het beheer van de IAEA: Fysieke bescherming van nucleair materiaal; Burgerlijke aansprakelijkheid bij nucleaire schade; Verdrag over Nucleaire Veiligheid; Gezamenlijke Verdrag over de veiligheid van het beheer van afgewerkte splijtstoffen en over de veiligheid van het beheer van radioactief afval.

Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons (OPCW)

Belangrijkste taak: implementatie van het Verdrag inzake productie, gebruik, opslag van chemische wapens en de vernietiging ervan. Van kracht in 1997; het eerste internationale ontwapeningsverdrag dat voorziet in de vernietiging van een volledige categorie massavernietigingswapens.
Samenwerkingsovereenkomst OPCW en VN getekend in 2000
Zetelt in Den Haag.

World Trade Organisation (WTO)

Geen Gespecialiseerde Organisatie van de V.N., maar er is wel sprake van overeenkomsten en praktische samenwerking, officieel via het ITC (International Trade Centre).
De WTO is opgebouwd rond 60 overeenkomsten die de juridische basis vormen voor het internationale handelsverkeer en -beleid.

Toon Vissers, september 2021.