Mijn ethische vorming is gebaseerd op diverse invloeden. De kern ervan is gelegd door het ‘Rijke Roomsche Leven’ op het Brabantse platteland, kort na de Tweede Wereldoorlog. Het dagelijkse leven werd toen in overwegende mate bepaald door godsdienstige regels en praktijken, geboden en verboden. Het was niet alleen het Benedictijnse “Ora et Labora’, het waren ook eigenschappen als eenvoud, eerlijkheid, solidariteit en verantwoordelijkheid die door deze moraal gepromoot werden.
Niet alleen werden de klassieke deugden van wijsheid, rechtvaardigheid, matigheid en (levens)moed beoefend, het waren in het bijzonder de beoefening van de drie goddelijke deugden van geloof, hoop en liefde die hielpen het zware dagelijkse leven draaglijk te maken.
De tweede invloed kwam van de studie en het studentenleven in Tilburg. Ik denk niet dat ik daar veel deugdelijker ben geworden, maar de blikverruiming op zowel wetenschappelijk als moreel gebied liet zijn sporen na. Naast het beoefenen van de ondeugd van onmatigheid in gerstenat, heb ik er de deugd van vriendschap leren waarderen. Speciale dank aan dispuutvrienden Joop Hermsen en Kees den Boer, die me toen op het studiepad hebben gehouden en aan Nol Verster en Erik de Gier die een eerdere versie van het essay hebben becommentarieerd.
De derde invloed kwam van het ontwikkelingswerk met de Verenigde Naties in Algerije, Ethiopië en Zambia gedurende de jaren 1968 – 1977. Deze functies gaven een grote blikverruiming op cultureel en moreel gebied. De kennismaking met de doeleinden en het functioneren van deze organisatie schonken veel intellectuele en morele voldoening. Terwijl het mijn wens was me nuttig te maken in ontwikkelingshulp, ambieerde ik de aanstelling bij de Verenigde Naties. Mijn loopbaan in ontwikkelingshulp betekende daarom geenszins een persoonlijke opoffering, integendeel, het was ‘a dream come true’.
De vierde invloed kwam van de tienjarige aanstelling op het hoofdkantoor van het Ontwikkelingsprogramma (UNDP) van de Verenigde Naties in New York (1977 – 1987). Drie elementen speelden daarbij een rol: het VN hoofdkantoor met zijn indrukwekkende omvang, complexiteit en functionering; de kennismaking met de metropool New York en het derde element, de sterke arbeids- en vormingsethos van de Amerikaanse cultuur. Wat het laatste betreft, maakte ik kennis met de ’self-improvement’ filosofie, onder andere via het boek van Norman Vincent Peale ‘The Power of Positive Thinking’, waarover later meer.
Na tien jaar New York werd het drie jaar Rome, dicht bij het Vaticaan, ‘hoofdkantoor’ van de Katholieke Kerk. Dat gaf de gelegenheid het centrum van het Rijke Roomsche Leven van dichterbij mee te maken en een aantal ‘mysteries’ uit mijn Brabantse jeugd in perspectief te plaatsen.
Vervolgens werden het weer aanstellingen in Afrika: vier jaar Tanzania en zes jaar Gabon. De invloed van die aanstellingen op mijn ethisch besef was na de eerdere ervaringen mogelijk minder spectaculair, maar zij waren toch uitermate interessant en leerzaam, op velerlei vlak. En de lessen van New York werden niet vergeten. Op het UNDP kantoor in Gabon, Centraal Afrika, bijvoorbeeld heeft het personeel twee keer het boek van Stephen Covey ‘ The 7 Habits of the Most Effective People’ doorgewerkt.
Na de voorrechten van een degelijke katholieke opvoeding, de intellectuele en ethische ervaringen van een gevarieerde loopbaan bij de Verenigde Naties en belangrijke levenslessen daaromheen, is nu misschien de tijd aangebroken om te proberen deze ervaringen samen te vatten.
Op wetenschappelijk, economisch en militair terrein heeft het Westen danig gepresteerd. Wij westerlingen pretenderen – zoal niet de absolute koning te zijn, dan toch – de prinsen van de wereld. Het Westen heeft aan de wieg gestaan van de verenigde Naties en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Welnu, ‘noblesse oblige’. Is het niet onze dure plicht om de betreurenswaardige gebeurtenissen die óók op ons conto staan (kolonisatie, slavenhandel, wereldoorlogen) te compenseren door mee te werken aan een rechtvaardiger wereld? Er is wel degelijk een alternatief en optimisme presteert beter dan pessimisme! Met deze site hoop ik daar een kleine bijdrage aan te leveren, door informatie aan te reiken waar ieder die belang stelt in deugd-ethiek uit kan putten.
Wat vindt u op deze site? Vooreerst een theoretisch essay over deugdethiek onder de titel ‘Verbeter de wereld, … begin bij jezelf’. Op dat essay is het korte ‘Manifest wereldburgerschap’ gebaseerd, met daarin zowel een actie- als een studieprogramma. En onder de andere knoppen, deelaspecten van deugdethiek. Suggesties voor verbetering, aanvulling of deelname aan activiteiten zijn welkom.
Ik ben dankbaar voor ondervonden steun en samen opgedane ervaringen in de boeiende ‘struggle for life’. In het bijzonder mijn echtgenote die me steeds scherp heeft gehouden en die me de gelegenheid heeft geboden enkele deugden te ontwikkelen, waarvan de liefde de voornaamste is.
Toon Vissers