Begin van dit jaar kreeg Rutger Bregman veel publiciteit vanwege zijn optreden in het World Economic Forum en op Amerikaanse tv-zenders. Hij kwam ook sterk in de belangstelling in Nederland. Hij heeft boeken geschreven over uiteenlopende onderwerpen, maar de publiciteit dit jaar ging vooral over het basisinkomen, het toekennen van een inkomen aan iedereen in de samenleving zonder voorwaarden vooraf zoals dat gebeurt bij sociale uitkeringen. Volgens Bregman zijn internationale ervaringen (onder meer in Canada, Zweden, Kenya, Verenigde Staten) positief en heeft deze benadering groot potentieel voor onze samenlevingen. Het laatste is er nog niet over gezegd. Er zijn nu evenveel uitgesproken voor- als tegenstanders voor een stelsel met een basisinkomen, blijkt een onderzoek door I &O Research in opdracht van de Vereniging van het Basisinkomen.
Uit zijn publicaties en optredens blijkt Bregman een positief mens te zijn. Hij heeft dat recentelijk bewezen door de publicatie van zijn boek ‘De meeste mensen deugen’. Met de ondertitel ‘een nieuwe geschiedenis van de mens’. Het is een verademing om dat boek te lezen. Niet alleen omdat het makkelijk leest, maar omdat het zo begripvol en positief tegenover de maatschappij en de mensheid staat. Bregman heeft er indrukwekkende ambities mee. Hij wil de negatieve houding die er in grote mate bestaat onder de mensen ten aanzien van anderen omzetten in een begripvolle, positieve benadering. Die zou het maatschappelijke leven makkelijker en plezieriger maken en negatieve frictie vervangen door samenwerking.
In hoofdstuk 1 ‘een nieuw realisme’ stelt Bregman dat het levensveranderend medicijn waardoor je nooit meer op dezelfde manier naar de wereld kijkt, het idee is dat mensen deugen. Dat mensen van nature egoïstisch, paniekerig en agressief zijn, is een hardnekkige mythe. Het is een gevolg van de vernistheorie, het idee dat we wrede, zelfzuchtige bullebakken zijn met een laagje beschaving erover. Veel van de negatieve verhalen die de ronde doen over het gedrag van mensen bij rampen en incidenten blijken bij nader onderzoek onwaar te zijn. Ze zijn opgesteld en gepromoot door personen en instanties die wel willen varen bij het maken van sensatie en zwartmakerij. Bregman stelt op grond van zijn onderzoeken dat in noodgevallen het beste in mensen naar boven komt. Dit heeft te maken met het effect van de zichzelf vervullende profetie. Wat we geloven is wat we worden. Wat we zoeken is wat we vinden. Wat we voorspellen is wat gebeurt. Als we geloven dat de meeste mensen niet deugen, gaan we elkaar zo behandelen. Dan halen we het slechtste in elkaar naar boven. Bregman beweert niet dat we van nature goed zijn. Mensen zegt hij zijn geen engelen. We hebben een goed been en een slecht been, de vraag is welk been we trainen. Hij draagt een grote hoeveelheid wetenschappelijk bewijs aan waaruit blijkt dat een positiever mensbeeld realistisch is. Tegelijkertijd denkt hij dat het nog realistischer kan worden als we erin gaan geloven!
Als een belangrijke oorzaak van ons zwarte mensbeeld, wijst Bregman naar één van de grootste verslavingen van onze tijd: het nieuws als verslaggeving over recente, incidentele en sensationele gebeurtenissen. Er zijn tientallen studies die uitwijzen dat het nieuws je mentale gezondheid schaadt. Het nieuws gaat niet over het onderliggende goede nieuws van verbetering en vooruitgang maar over aanslag, geweld en rampen. Hoe uitzonderlijker een gebeurtenis, hoe nieuwswaardiger ze wordt. Er zijn twee simpele redenen waarom mensen zo vatbaar zijn voor de somberheid van het nieuws. De eerste is wat psychologen de ‘negativity bias’ noemen, het feit dat we nu eenmaal gevoeliger voor het slechte dan voor het goede zijn. In de tweede plaats hebben we last van ‘availability bias’, als mensen ergens makkelijk een voorbeeld van kunnen noemen, dan denken ze dat dit vaker voorkomt.
Alvorens een positievere kijk op mens en maatschappij te adopteren, geeft Bregman drie waarschuwingen. Ten eerste wie het opneemt voor de mens neemt het op tegen een hydra, dat mythologische monster met zeven koppen, die, als Hercules er één van afsloeg, dubbel terug groeiden. Ten tweede, wie het opneemt voor de mens, neemt het ook op tegen de machtigen der aarde . Voor hen is een hoopvol mensbeeld ronduit bedreigend. Het impliceert immers dat we geen egoïstische dieren zijn die van boven af moeten worden gecontroleerd, gereguleerd en gedresseerd. Tot slot, wie het opneemt voor de mens zal om de haverklap worden beschot en beschimpt. Je zou naïef en onnozel zijn!
Rutger zegt dat het tijd is voor een nieuw mensbeeld, voor een nieuw realisme. Hij staaft dat met een veelheid aan wetenschappelijke bewijzen. Dit boek is van belang voor ieder die in een goede wereld en goede mensheid gelooft en wil zien hoe je dat het beste kunt maken.
In de Epiloog van het boek staan ‘Tien leefregels’, als volgt
- Bij twijfel, ga uit van het goede
- Denk in win-win scenarios
- Verbeter de wereld, maar stel een vraag naar wat de betrokkene zelf wil
- Temper je empathie (gevoel), train je compassie (actie)
- Probeer de ander te begrijpen, ook als je geen begrip hebt
- Heb je naaste lief, gelijk ook anderen hun naasten lief hebben
- Vermijdt het nieuws; het geeft een verwrongen beeld
- Steek een hand uit naar je mogelijke vijand
- Kom uit de kast, schaam je niet voor het goede
- Wees realistisch, niet cynisch
Het moet duidelijk zijn dat deze website, in zijn publicaties en blogs, een positief, optimistisch wereldbeeld leeft. We juichen de publicatie van ‘De meeste mensen deugen’ dan ook van harte toe. Wat goed dat er steeds meer geluiden komen voor een waarachtig, positief wereldbeeld.
Zoals Bregman zijn boek besluit: ’Het is tijd voor een nieuw mensbeeld. Het is tijd voor een nieuw realisme’.