De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties riep in 1992, 22 maart ieder jaar als Wereld Water Dag uit. De lidstaten worden opgeroepen op die dag de mondiale waterproblematiek bij een breed publiek kenbaar te maken, dit middels het organiseren van evenementen en het verspreiden van informatie over water.
Terwijl aanzienlijke vooruitgang is geboekt in de toegang tot Schoon Water en Sanitair, missen nog miljarden mensen, voornamelijk op het platteland, nog deze basisvoorzieningen. Wij realiseren ons in Nederland doorgaans niet hoe zeer wij het getroffen hebben met onze watervoorziening: goedkoop, stromend water, overal en altijd beschikbaar en zo schoon dat we het zonder verdere behandeling direct kunnen consumeren. Er wordt flink wat water verkwist en we kunnen ons die luxe permitteren omdat water bij ons van alle kanten komt, vanuit de hemel, van de grote rivieren en van de zee (hoewel het laatste niet direct drinkbaar). Jammer dat we het overtollige niet naar ‘droge’ gebieden kunnen sturen! Een verwacht tekort van veertig procent aan vers water in 2030, samen met een groeiende wereldbevolking, maakt dat de wereld afstevent op een wereldwijde water crisis. Naast de Wereld Water Dag, hebben de Verenigde Naties vanwege die toenemende watertekorten, 2018 – 2028 als het Decennium voor Water Actie uitgeroepen, met de bedoeling om stappen te ondernemen voor de verbetering van watergebruik.
We moeten dit zien tegen de achtergrond van de volgende omstandigheden:
Een op de vier gezondheidscentra ontbreekt essentiële watervoorzieningen;
Drie op de tien mensen ontbreekt schoon drinkwater en zes op de tien mensen hebben geen veilige toilet faciliteiten;
Twee miljard vier honderd miljoen mensen ontbreekt het aan veilige toiletfaciliteiten of latrines; minstens zeven honderd miljoen mensen doen nog steeds hun behoeften in de open lucht;
Vrouwen en meisjes zijn verantwoordelijk voor water halen in tachtig procent van de huishoudens die thuis geen water hebben;
Tussen 1990 en 2015, is het aandeel van de wereldbevolking met een verbeterde drinkwatervoorziening toegenomen van zes en zeventig tot negentig procent;
Tekort aan water raakt meer dan veertig procent van de wereldbevolking en wordt geprojecteerd toe te nemen. Meer dan 1.7 miljard mensen leven momenteel in riviervalleien waar meer water wordt gebruikt dan wordt aangevuld;
Meer dan tachtig procent van menselijk afvalwater wordt rechtstreeks geloosd in rivieren of in zee, zonder enige reiniging;
Ongeveer zeventig procent van alle water dat uit rivieren, meren en waterhoudende grondlagen gehaald wordt gebruikt voor irrigatie;
Overstromingen en andere watergerelateerde rampen zijn verantwoordelijk voor zeventig procent voor alle slachtoffers door natuurrampen.
Children carrying a water container in Jowhar, Somalia. Photo:UN Photo/Tobin Jones
Vooruitgang in Duurzaam Ontwikkelingsdoel 6 ‘ Verzeker Toegang tot Duurzaam Beheer van Water en Sanitatie voor Iedereen’ loopt flink achter op de plannen. De water en sanitatie crisis wordt steeds ernstiger en gebrek aan vooruitgang op dit duurzaam ontwikkelingsdoel ondermijnt vooruitgang in andere ontwikkelingsdoelen, vooral globale gezondheid, onderwijs, voedsel, gendergelijkheid, energie en klimaatverandering. De COVID-19 pandemie heeft de situatie nog kwetsbaarder gemaakt Daarom is er een nieuw Kader, het ‘SDG Global Acceleration Framework’ geformuleerd om vooruitgang te bespoedigen Dat Kader is ontwikkeld in samenwerking met meer dan dertig VN en veertig andere internationale organisaties en beoogt een efficiëntere en beter gecoördineerde ondersteuning voor landen om beschikbaarheid en duurzaam beheer van water en sanitair voor iedereen te verzekeren. Een jaarlijkse inventarisatie zal de betrokken instanties in staat stellen momentum voor SDG 6 aan te houden en opgedane ervaringen en ‘best practices’ met elkaar te delen. Deze jaarlijkse inventarisatie zal dit jaar plaatsvinden op 18 maart. Bedrijven doen het wat dit duurzaam ontwikkelingsdoel betreft beter dan landen. Volgens de statistieken van Visual Capitalist zijn van de 388 bedrijven actief op dit gebied er 17 die het heel goed doen, 325 die het goed doen, 36 minder goed en 10 ronduit slecht.
Alle 193 VN lidstaten, inclusief hoog ontwikkelde zoals Nederland, doen mee aan de Duurzame Ontwikkelingsdoelen 2015 – 2030. Het Centraal Bureau voor de Statistiek meldde in ‘SDG’s in the Netherlands: Status Report 2020’ dat de doeleinden met betrekking tot schoon water en sanitair (6.1.1 en 6.1.2) waren bereikt. Ondanks de eerder genoemde verkwisting, neemt de efficiency in watergebruik in ons land toe. Water productiviteit en het niveau van water stress zijn ook op weg om hun doelen te behalen. Nederland komt in de EU op de tweede plaats voor wat betreft het niveau van geïntegreerde beheer van waterbronnen. Andere doeleinden zijn ten dele bereikt. In Nederland is het initiatief van Wereld Water Dag opgepakt door veel partijen, die jaarlijks rondom 22 maart aan water gerelateerde evenementen organiseren. Het gaat daarbij veelal om evenementen waarbij samenwerken, kennisoverdracht en innovatieve ontwikkelingshulp centraal staan.
17 maart is het dan weer zover: we mogen onze stem laten horen voor de nieuwe volksvertegenwoordiging. Zowel een burgerlijk recht als een burgerlijke plicht. Een kostbaar recht dat aan de basis van onze democratie ligt. In Nederland sinds 1917 voor mannen en sinds 1919 voor vrouwen. Er zijn 37 partijen om uit te kiezen, een naoorlogs record. Misschien dat een vijftiental ervan effectief in de kamer komt. Het is dikwijls onhandig om kabinetten te formeren en beleid op te stellen met zoveel partijen. In Duitsland is het een vereiste om tenminste vijf procent van de stemmen te verwerven om in het parlement te mogen komen. Aan de andere kant heb je bij ons een betere afspiegeling van wat er onder de bevolking leeft en kun je vernieuwingen krijgen, zoals VOLT, die voor de eerste keer meedoet en een pan-Europese, progressieve partij is. Er zijn vier partijen die een vrouwelijke lijsttrekker hebben: D66, PvdA, SP en PvdD. Dat is welkome vooruitgang ten gunste van de emancipatie van de vrouw. Er heerst wel een zeker seksisme op de sociale media, uitgedrukt in het gezegde dat als een vrouw te professioneel is, ze niet echt vrouw is en als ze aantrekkelijk is, niet goed professioneel kan zijn!
verwelkom Europese aanpak
Om een idee te krijgen wat er voor prioriteiten onder de bevolking leven, organiseerde de NRC een min of meer representatief, grootschalig buurtonderzoek waarbij 32 verslaggevers 304 inwoners over de staat van het land vroegen. Dergelijke buurtonderzoeken zijn vaker door NRC gedaan. De belangrijkste inzichten uit deze rondgang waren in het kort:
Veel mensen vinden het coronabeleid onduidelijk en verwarrend. Tegelijk is er ook veel begrip voor de zware taak van het kabinet;
Over Rutte wordt milder geoordeeld dan over het kabinet. Iets meer dan de helft van de ondervraagden gaf aan dat hij wat hen betreft premier mag blijven;
Ruim een derde van de ondervraagden gaf aan niet op dezelfde partij te willen stemmen als vier jaar geleden. Van die groep gaf 60% aan nog niet te weten waarop ze wel gaan stemmen;
Ongeveer 60 procent gaf aan dat de coronacrisis zonder meer invloed heeft gehad op het vertrouwen in de overheid;
Ruim 70 procent van de ondervraagden denkt dat niet iedereen gelijke kansen heeft in Nederland;
Sigrid Kaag werd na Rutte als eerste alternatief genoemd voor premier, daarna Hoekstra.
Een terugkerende ergernis volgens het buurtonderzoek is de individualisering van de samenleving. Mensen kijken niet meer naar elkaar om. Veel mensen zien ook verharding bij de overheid,
Nederland is duidelijk een minder optimistisch land geworden, vooral ook door de coronacrisis.
volop keuze, liefst 37!
In de verkiezingsprogramma’s van de politieke partijen worden veel beloftes gedaan. Toch heeft een onderzoek geconstateerd dat er een behoorlijke overeenkomst bestaat tussen deze beloftes en het regeringsakkoord daarna: 69 procent van de beloftes van de deelnemende partijen stonden vorige keer in het regeerakkoord. De morele deugd van de waarheid spreken en je beloftes nakomen, lijkt aardig tot zijn trekken te komen. Hoewel weinig mensen de verkiezingsprogramma’s rechtstreeks lezen , raken kiezers blijkbaar op de hoogte door indirecte informatie, zoals kritiek of lofzangen van maatschappelijke organisaties en samenvattingen in de media. Er is ook een Stemwijzer en Kieskompas. De Tweede Kamer Stemwijzer was vier jaar geleden 7 miljoen keer bekeken Er is ook een zeer actief verkiezingsprogramma in de media, geprononceerd op de TV en radio voornamelijk in de vorm van dagelijkse interviews met, en debatten onder lijsttrekkers. Vanwege de corona-epidemie zijn er beperkte activiteiten op straat- en buurtniveau. Die terughoudendheid geldt normaliter ook in vergelijking met andere landen zoals de Verenigde Staten, waar mensen en groepen fanatiek voor partijen of kandidaten op treden via persoonlijke contacten en buurtbezoek. Deze relatief passieve houding hier komt ten goede aan onderlinge verdraagzaamheid. Misschien een deugd, maar dat is openhartig uitkomen voor je mening eigenlijk ook. Het voelt hier soms aan alsof verkiezingen op persoonlijk niveau omgeven zijn door een behoorlijke dosis privacy.
De belangrijkste punten die in de verkiezingsprogramma’s staan volgens de NRC zijn de volgende:
Dromen mag weer en er is veel geld beschikbaar door de coronacrisis. Door de pandemie is er meer nadruk op ambities en idealisme, minder op haalbaarheid en kosten;
De publieke sector doet er weer toe. Het neoliberalisme is voor een goed deel uit de gunst;
Rechtse middenpartijen zijn sinds vier jaar linkser geworden; linkse partijen eveneens;
Stijgende maatschappelijke onvrede. Nederland is stuk en moet gerepareerd worden: sociale zekerheid, onderwijs, belastingstelsel, ruimtelijke ordening, landbouw, woningmarkt en zorg;
Grotere worsteling met Europa. Meer of minder Europa? Nederland te klein voor onafhankelijke koers;
Grotere bedrijven minder populair; einde mogelijk van hun gunstig belastingregime. Nederland belastingparadijs een probleem;
Cultuurstrijd in het onderwijs; wat moet onderwezen worden: progressieve ideeën of anti-links en anti-islamitisch?
Klimaatbeleid is mainstream;
Migratie politiek mijnenveld.
Hier gaat het nu om!
Drie rechtse partijen, VVD (36 – 40), PVV (18 – 20), CDA (16 – 18) domineren volgens projecties van rond 10 maart de verkiezingen met bij elkaar tussen de 73 en de 83 zetels. De politieke partijen zijn niet allemaal verdraagzaam, met name PVV en FvD wat betreft politieke vluchtelingen en immigranten. De eerste wil hun zelfs de grondrechten ontnemen De onderliggende waarden en deugden van democratische verkiezingen zijn rechtvaardigheid en menselijkheid. Rechtvaardigheid omdat iedere persoon of groep de gelegenheid wordt geboden zijn inzichten en belangen te verdedigen tegenover andere personen en groepen. Burgerschap, sociale verantwoordelijkheid, eerlijkheid en rechtschapenheid horen daar ook bij. De rechtsstaat waakt ervoor dat de resultaten van verkiezingen gehonoreerd worden. We mogen ook de deugd van dankbaarheid eren en blij zijn dat we in zo’n welvarend land met zo’n goed-functionerende democratie wonen. Vergeleken met landen in ontwikkeling en veel ontwikkelde landen steken we er democratisch en bestuurlijk met kop en schouders boven uit. Laten we het door deze verkiezingen proberen zo te houden en ons recht en onze plicht effectief uitoefenen.
Aanstaande maandag, 8 maart, is een belangrijke datum. In veel landen is deze Vrouwendag een officiële feestdag. In andere landen, ook in Nederland, is het geen feestdag, maar wordt die toch gevierd. In ons land worden veel activiteiten georganiseerd. Hét landelijk platform voor Internationale Vrouwendag is https://www.internationale-vrouwendag.nl/ Het thema voor 2021 is: ‘Invloed met Impact. Op welke manier kunnen vrouwen op een positieve manier invloed uitoefenen?’ Het thema huldigt de enorme inspanningen door vrouwen en meisjes wereldwijd in het scheppen van een meer gelijke toekomst, het herstel van de gevolgen van de COVID-19 pandemie en het belichten van bestaande leemtes.
Deze Internationale Dag is uitgeroepen door de Verenigde Naties. Sinds een aantal decennia heeft de V.N. belangrijke vooruitgang geboekt in het bevorderen van gendergelijkheid, inbegrepen mijlpalen zoals de Verklaring en het Platform voor Actie van Peking en de Conventie over de Uitroeiing van alle Vormen van Discriminatie tegen Vrouwen (CEDAW). De Internationale Vrouwen Dag dit jaar is een strijdkreet voor Generatie Gelijkheid (Generation Equality) om voor een gelijke toekomst voor iedereen te strijden.
United Nations observance of International Women’s Day 2021
international justice for women!
Wereld situatie
Er zijn een aantal, overwegend schrijnende, omstandigheden die vrouwen als zodanig treffen alsook in vergelijking met het mannelijk geslacht. Het gaat dan onder meer om onderwijs, genitale verminking & geweld, kinderhuwelijken, mensenhandel en arbeid.
Onderwijs
Een lichtpuntje. De wereld heeft wezenlijke vooruitgang geboekt in het bereiken van universeel lager onderwijs, met gelijke deelname van jongens en meisjes in de meeste regio’s. Terwijl schoolsluitingen in verband met COVID-19 een terugslag geven in toegang tot onderwijs, tonen de gegevens dat, als meisjes eenmaal toegang tot onderwijs hebben, zij het in termen van academische prestaties beter doen dan jongens. In het hoger onderwijs zijn er meer vrouwen dan mannen en het aantal inschrijvingen van hen groeit sneller dan die van mannen. Vrouwen blijven nog wel ondervertegenwoordigd in de exacte wetenschappen, technologie, engineering en wiskunde, waarin zij iets meer dan 35 % van de afgestudeerden leveren.
Genitale verminking en geweld
Zo’n 200 miljoen vrouwen en meisjes in dertig landen, vooral het Midden-Oosten, zijn genitaal verminkt. Er is vooruitgang: de verhouding van verminkte meisjes in de leeftijd 15 – 19 jaar is gedaald van 1 op 2 in 2000 tot één op drie in 2017. Dertig procent van de mensen wereldwijd denkt dat het acceptabel is voor een man om zijn partner te slaan. In de meest extreme gevallen is geweld tegen vrouwen dodelijk: geschat wordt dat iedere dag wereldwijd 137 vrouwen vermoord worden door hun intieme partner of een familielid. De V.N. schat dat er jaarlijks 5.000 vrouwen vermoord worden vanwege ‘honor killings’, die vooral plaats vinden in het Midden-Oosten en Zuid Azië. Recent sociaal onderzoek van het UNDP kwam tot de bevinding, dat 90% van ondervraagde personen in 75 landen, inclusief vrouwen, ten minste één duidelijk vooroordeel tegen gendergelijkheid hadden op terreinen zoals politiek, economie, onderwijs, partnergeweld en voortplantingsrechten van vrouwen. Als een aanwijzing dat houdingen aan het veranderen zijn, daalde de tolerantie van vrouwen om geslagen worden door hun partners over de laatste zeven jaar in bijna 75 % van de landen waarover gegevens beschikbaar zijn. Maar wetten tegen huiselijk geweld zijn er nog maar in 153 landen. De grootste leemtes zijn in Noord Afrika, West Azië en Sub-Sahara-Afrika, waar minder dan de helft van de landen die wetten heeft aangenomen. De pandemie heeft ook geleid tot een sterke toename in geweld, vooral huiselijk geweld, tegen vrouwen en meisjes. Waar vrouwen ook bovenmatig door getroffen worden is slavernij en mensenhandel. Naast de 30 miljoen mensen die al in slavernij leven, worden jaarlijks zo’n 800.000 mensen als slaaf verhandeld; 80 % daarvan zijn vrouwen, voornamelijk verkocht voor seksuele slavernij.
Kinderhuwelijken
Wereldwijd zijn er 750 miljoen vrouwen en meisjes die getrouwd waren voor hun achttiende. De V.N. schat dat COVID-19 tot een extra 13 miljoen kinderhuwelijken zal leiden.
Arbeid
Minder dan de helft van de vrouwen in de arbeidsleeftijd maakt deel uit van de beroepsbevolking, een proportie die nauwelijks veranderd is gedurende de laatste kwart eeuw. Voor mannen is dit aandeel driekwart. Onbetaald huishoudelijk werk komt onevenredig ten laste van vrouwen. Op een gemiddelde dag spenderen vrouwen ongeveer drie keer zoveel uren aan onbetaald huishoudelijk werk en zorg als mannen (4.2 tegen 1.7 uur). De COVID-pandemie verscherpt deze genderverschillen verder, omdat vrouwen in sub-sectoren werken die het hardst getroffen worden door de pandemie en ‘lockdowns’, zoals betaald huishoudelijk werk, accommodatie, voedselvoorziening en de detailhandel. V.N. schattingen geven aan dat de corona-epidemie zo’n 47 miljoen meer vrouwen in de armoede doet belanden. Vrouwen maken ook 70 % uit van werkers in de gezondheidssector, waardoor ze hogere infectiekansen hebben dan mannen. Er zijn 18 landen in de wereld waar de echtgenoot legaal kan voorkomen dat zijn vrouw gaat werken. Een recent Wereldbankrapport geeft aan dat vrouwen, gemiddeld wereldwijd slechts driekwart van de wettelijke rechten van de man hebben. In termen van macht en beslissingen, bezetten in 2019 vrouwen wereldwijd slechts 28 % van de management posten, ongeveer dezelfde proportie als in 1995. En slechts 18 % van de onderzochte bedrijven hadden een vrouwelijke Chief Executive Officer in 2020. Onder de Fortune 500 bedrijven was dit percentage 7.4 %. In het politieke leven is de vrouwelijke vertegenwoordiging in parlementen wereldwijd meer dan verdubbeld en staat op ongeveer 25 %. Onder cabinet ministers is die verviervoudigd tot 22 %. Vrouwen zijn Staats- of Regeringshoofd in 22 landen.
Nederland
Zoals we weten is Nederland een hoogontwikkeld land, op praktisch alle terreinen, inclusief vrouwenemancipatie. Ons land heeft, deels op zichzelf, maar grotendeels in samenwerking met andere landen, inclusief de Verenigde Naties, zich sterk beijverd voor de emancipatie van de vrouw. Vergelijkenderwijs doen we het goed, ook in Europa. De Gender Equality Index van het European Institute for Gender Equality stond in 2019 op 72.1 van 100 punten. Daarmee staat Nederland op de zesde plaats in de Europese Unie, 4.7 punten hoger dan de gemiddelde EU score. Tussen 2005 en 2017 nam de Nederlandse score 4.3 punten toe. Ons land gaat wel op een langzamer tempo naar gendergelijkheid toe dan andere EU lidstaten. Onze positie is daarom sinds 2005 met één plaats verslechterd. De Nederlandse scores zijn hoger dan de gemiddelde scores van de EU, behalve op het terrein van ‘macht’. Genderongelijkheid is daar het scherpst met 50.0 punten, hoewel de score verbeterd is met 9.7 sinds 2005. De hoogste score van Nederland is op het gebied van gezondheid: 90.0 punten.
De volgende paragraaf is een quote van de NRC aangaande de Tweede Kamerverkiezingen: “Seksisme: Van de 37 partijen die meedoen aan de komende verkiezingen, voeren 10 vrouwen de kandidatenlijsten aan. Van de (middel)grote partijen dat zijn er vier: Sigrid Kaag, Lilian Marijnissen, Lilianne Ploumen en Esther Ouwehand. Hoewel het honderd jaar geleden is dat vrouwen kiesrecht kregen, is seksisme de wereld nog niet uit en dus ook niet uit de politiek. Kaag werd afgelopen weekend ‘trending topic’ op Twitter. Haar naam ging rond onder een denigrerende hashtag. Maar vaak zit seksisme in de dubbele maatstaven die de maatschappij hanteert: „Als een vrouw een stereotype masculiene leiderschapseigenschap heeft, vinden we haar geen goede vrouw. Maar als ze stereotiep vrouwelijke eigenschappen heeft, vinden we haar geen goede leider.’’ Deze typeringen en de benamingen die daarvoor circuleren worden een afschrikmiddel voor vrouwen om zich in de politieke arena te begeven”.
Conclusie
Twee personen van wereldformaat, Antonio Guterres, van de Verenigde Naties en Jimmy Carter, oud-President van de Verenigde Staten, beschouwen genderongelijkheid en de slechtere behandeling van vrouwen de overweldigende onrechtvaardigheid en de grootste schender van mensenrechten in onze tijd. De voorschriften van de Heilige Boeken zijn door mannen geïnterpreteerd op een manier die vrouwen in een onderdanige positie brachten en hielden. Mannen hebben macht gedurende millenia gebruikt en misbruikt om vrouwen te controleren en te voorkomen dat ze hun potentieel konden bereiken. Diepgeworteld patriarchaat en vrouwenhaat hebben een gapende machtleegte geschapen in onze economieën, onze politieke systemen, onze bedrijven, onze samenlevingen en onze cultuur. Volgens Guterres is gendergelijkheid puur een vorm van machtsuitoefening. Jimmy Carter zegt dat mannen zich in het algemeen niet druk maken over vrouwendiscriminatie. Ze kunnen zich daar, net als bij rassendiscriminatie, publiekelijk positief over uitlaten, maar in de praktijk genieten ze van de voordelen van hun hegemonie en hebben ze de neiging om het zo te laten. En dan is het heel moeilijk om alle bolwerken waar mannen de scepter zwaaien te transformeren. Hij raadt vrouwen aan, waar mogelijk, het heft zelf in handen te nemen en de situatie te keren. In een recente toespraak zei Guterres dat hij op dit terrein veranderingen had geconstateerd, met name dat vrouwen er genoeg van hebben. Ze protesteren tegen het vermoorden van vrouwen op straat, ze staken voor gelijke beloning en arbeidsvoorwaarden en zij protesteren tegen machtige mannen vanwege geweld en misbruik. Jonge vrouwen zijn bezig opnieuw te definiëren wat macht betekent. Ze scheppen nieuwe, inclusieve vormen van leiderschap die mensen over landsgrenzen bij elkaar brengt rond gemeenschappelijke doelen. Gendergelijkheid is niet alleen een fundamenteel mensenrecht maar ook een noodzakelijk fundament voor een vredevolle, welvarende en duurzame samenleving. De positieve evolutie in vrouwenrechten over de laatste 50 jaar is wezenlijk. Helaas is er nu een tegenreactie. En niet alleen door COVID-19. Vijf en twintig jaar na de Peking Conferentie is de voortgang in vrouwenrechten tot stilstand gekomen en soms zelfs omgedraaid. Sommige landen hebben wetten ontbonden tegen huiselijk geweld; andere hebben de maatschappelijke bewegingsruimte ingeperkt; weer andere volgen een economisch en immigratie beleid dat indirect tegen vrouwen discrimineert. Guterres roept op om de tegenreactie terug te dringen. Het is belangrijker dan ooit voor mannen om solidair met vrouwen te zijn en de rechten van vrouwen en gendergelijkheid te verdedigen.
Koele deugden
Bij de emancipatie van de vrouw zijn diverse deugden en ondeugden betrokken. Kan moeilijk anders met zo’n fundamenteel maatschappelijk fenomeen. Omdat we persoonlijk te maken hebben met het vrouwelijke geslacht en haar emancipatie, dienen deugden individueel en persoonlijk uitgeoefend te worden. Omdat Internationale Vrouwen Dag het probleem collectief aanpakt, willen we hier de nadruk leggen op de collectieve beoefening van de deugden: De belangrijkste kardinale deugd lijkt rechtvaardigheid te zijn, het rechtzetten van een ernstige onrechtmatige situatie. Hier is vooral de man aan bod. Verder de kardinale deugd van wijsheid, de bereidheid om de historische en actuele situatie te begrijpen en hem met verstand en verdraagzaamheid te beoordelen. Ook de kardinale deugd moed komt er aan te pas, bij vrouwen, die hun nek dienen te blijven uitsteken en, desnoods gewaagde, initiatieven voor verdere verandering moeten nemen. Mannen moeten voor de verandering ook moed opbrengen door de emancipatie met woord en daad te steunen tegen eventueel ‘beter weten van de omgeving’ in, en om hun privileges op te durven geven. De christelijke deugd van de liefde komt ook als geroepen, want deze deugd dienen mannen en vrouwen volop te gebruiken om hun belangentegenstellingen te transcenderen en samen een rooskleurigere toekomst op te bouwen!
Na de karaktersterkte ‘bescheidenheid’ hebben we ons verdiept in de sterkte ‘moed’. Een essay daarover is bijna rond en zal op de website gezet worden. Ondertussen hebben we parallel ‘Avontuur Stoutmoedig’ ontwikkeld en op www.deugd.net geplaatst (links) onder het kopje ‘Training’. Dit avontuur beoogt belangstellenden de gelegenheid te geven zich via elf taferelen vertrouwd te maken met diverse aspecten van deze karaktersterkte. En daardoor hopelijk hun moed op te porren. Het Avontuur wordt opgeluisterd met video’s over het onderwerp en met suggesties voor opdrachten. Dit is een voorlopige versie. We hopen uiteindelijk nog bijdragen uit de definitieve versie van het essay te kunnen opnemen en het Avontuur ook verder te gamificeren.
Als voorproefje hieronder het fraaie gedicht ‘Bang’ van Toon Hermans.
Bang
Ik ben niet bang voor stroppen Voor floppen ben ‘k niet bang Voor klappen noch voor schoppen Voor kleunen op mijn wang
Ik wil geen woord meer horen Van angst voor zorg en pijn ‘k heb al te veel verloren Met botweg bang te zijn
Mijn moed was maar héél pover Mijn lef was valse schijn ‘k heb nu geen tijd meer over Om bang voor iets te zijn
Nu wil ik vrijuit leven Als ’t effen kan héél lang ‘k ben niet kapot te krijgen Dat komt: ik ben niet bang.
Wat u wel en niet moet zeggen in de omgang met anderen.
Hieruit blijkt uw gehalte als mens. Geen menselijke activiteit vergt meer behoedzaamheid, omdat zij de meest alledaagse is. Van uw woorden hangt af of u mislukt of slaagt. Als voor het schrijven van een brief – een geconcentreerd gesprek op papier – al behoedzaamheid is vereist, hoeveel te meer voor het voeren van een gewoon gesprek, waarbij uw verstand zonder voorbereiding op de proef wordt gesteld. Sommige mensen menen dat de kunst van het gesprek bestaat uit ongekunsteldheid, en dat het los en ongedwongen moet zijn, als kleding. Dit geldt ongetwijfeld voor de omgang met goede vrienden. Als het echter om een formeel gesprek gaat, moet het meer inhoud hebben, als blijk van de degelijkheid van degene die spreekt. Om zo’n gesprek goed te voeren moet men zich aanpassen aan het karakter en de intelligentie van de anderen. Wij mogen niet de indruk wekken hun wijze van spreken te kritiseren, teneinde niet als betweter over te komen, en zeker niet suggereren dat wij hun opvattingen veroordelen, want dan zal men ons mijden en verstoten. Terughoudendheid bij het spreken is belangrijker dan uitvoerigheid.
Culturen raken uit de mode en worden aangepast of vervangen; verandering is een constante in onze geschiedenis. We merken dat duidelijk bij de verandering in geloofsbeleving in Nederland. Los van de maatschappelijke ontwikkelingen die de Kerk hier indertijd gestimuleerd heeft, zoals zorg voor de armen en zieken, zijn er ook talrijke geloofspraktijken geweest waar individuele personen, gezinnen en groepen baat bij hebben gehad. We zijn tegenwoordig sterk geïnteresseerd in meditatie en mindfulness. De vraag is of het persoonlijke, vroegere bidden niet ongeveer dezelfde functie had. We stonden toen ook op met het maken van goede voornemens via het ochtendgebed, we begonnen en eindigden maaltijden met een gezamenlijke dankgebed en in het katholieke geloof was het de gewoonte je gedrag periodiek op grote of kleine misstappen te controleren, daarvoor vergeving te vragen en met een schoon geweten weer verder te gaan. Er waren ook talrijke voorbeeldfiguren, die ons nu minder of niet meer aanspreken, de heiligen. Er waren ook middellange termijn activiteiten. Zoals bezinningsdagen, -weekenden en bedevaarten, die tevens een sociale functie vervulden. En de deugden van hoop, geloof (overtuiging) en liefde (voor de naaste) waren in zwang. Die doen ook nu, in een geseculariseerde vorm, opgeld. Compassie of mededogen was een sterk gepromote vorm van naastenliefde, die in de huidige tijd veel aandacht heeft gekregen ( bijvoorbeeld ‘Compassion beweging’ van Armstrong).
Het is misschien boeiend de vroegere ‘werken van lichamelijke barmhartigheid te memoreren: hongerigen te eten geven, dorstigen te drinken geven, vreemdelingen opnemen, naakten kleden, zieken bezoeken, gevangenen verlossing brengen en doden begraven. Het laatste was vroeger een gemeenschapsdienst omdat er regelmatig epidemieën uitbraken met veel slachtoffers, die geen passende begrafenis kregen. We kunnen het ons dat nu beter voorstellen met de gevolgen van de corona-epidemie in Bergamo (Italië) en overvolle ziekenhuizen en talloze slachtoffers in Engeland en de Verenigde Staten. Er was nog een andere serie van compassie-activiteiten, van geestelijke aard en die in moderne termen verwoord kunnen worden (tussen haakjes). Het zijn de volgende zeven:
zondaars vermanen (anderen aanspreken). Anderen aanspreken op onoorbaar gedrag, zoals bij hondenpoep, openbare discriminatie, vernielingen, etc.;
Onwetenden onderwijzen (constructief en educatief communiceren). Daar zijn officiële instanties voor, vooral (Hoge)scholen, universiteiten en vormingscentra. Maar we doen er goed aan onze familieleden, vrienden en medeburgers bij gelegenheid educatief te entertainen;
Goede raad geven (persoonlijk advies en coachen). Het initiatief nemen om, als daar ruimte voor is, anderen constructief advies te geven op professioneel, maatschappelijk of persoonlijk terrein;
Bedroefden troosten (empathie en compassie tonen). Wanneer anderen, ook vreemden, een hartelijk woord of goed advies nodig hebben;
Onrecht verdragen (verdraagzaam zijn). Dit spreekt waarschijnlijk minder of niet aan, want we streven allen naar rechtvaardigheid, vooral voor onszelf, en vaak ook voor anderen. Er kunnen zich situaties in persoonlijke relaties, het gezin of op het werk voordoen waar een bepaalde mate of duur van onrecht gedogen, betere algemene resultaten geeft dan openlijke strijd;
Beledigingen vergeven. Wordt in professionele kringen als positief gezien. Degene die vergeeft krijgt bevrijding van negatieve gevoelens en voorkomt haat- en wrokgevoelens bij zichzelf.
Voor anderen bidden (attenties). In de geloofsbeleving was dat een vorm van serieuze aandacht en goodwill voor de ander. Tegenwoordig zou je een aardige digitale boodschap kunnen sturen of een telefoontje plegen. We hoeven niet terug naar vroegere, uit de mode geraakte vormen van activiteiten, maar de vroegere ‘lichamelijke’ en ‘geestelijke werken van barmhartigheid’ hebben moderne tegenhangers. Ze zijn duurzaam en in een nieuw jasje kunnen we ons en anderen er goed mee doen!
Wat een droevige vertoning bij het Capitool in Washington gisteren, waarbij de hoogste democratische instellingen werden aangevallen door Trump-getrouwen. Een onterende vertoning, geïnstigeerd door hun democratisch gekozen, maar niet rechtschapen idool. De Verenigde Staten hebben een sterke democratische traditie en de diverse politieke en belangengroepen strijden keihard voor hun belangen. Er wordt bijvoorbeeld vaak deur aan deur ‘gecolporteerd’ voor kandidaten en, zoals in het wel wat uitzonderlijke geval van de Senaatsverkiezingen in Georgia, worden honderden miljoenen dollars uitgegeven voor publiciteit. Dit is ondenkbaar in ons land. De tegenstellingen in de V.S. tussen de Republikeinen en de Democraten zijn sterk op de spits gedreven en zijn schadelijk geworden voor het land en zijn bewoners. De afgelopen vier jaren onder President Trump zijn rampzalig geweest. Joe Biden en zijn nieuwe team zullen ongetwijfeld een verademing vormen door meer beschaving, consideratie en rechtvaardigheid in hun beleid op te nemen. Gebleken is dat democratie een kwetsbaar instituut is. Het moet aan veel voorwaarden voldoen om effectief te zijn en er wordt op allerlei manieren geprobeerd ervan te profiteren of het te omzeilen. Zoals Churchill zei, is democratie de slechtst mogelijke regeringsvorm, behalve al de andere. Door de verkiezing van Joe Biden en de senatoren Raphael Warnock en Jon Ossoff in Georgia heeft de democratische rechtsstaat in de V.S. zich danig hersteld en kunnen we weer een paar jaar rustiger ademen. Maar hoe voorkom je een herhaling van malafide Trump praktijken en de dreiging van een binnenlandse revolutie? Goede democratie is meer dan verkiezingen en parlementszetels. De maatschappij dient ook rechtvaardig te zijn, een adequaat inkomen te verschaffen voor iedereen zonder grote inkomensverschillen en dient goede sociale voorzieningen te hebben. Amerika staat er op deze punten minder goed voor; er is veel armoede en een grote mate van ontevredenheid. Maar ook in ons land is niet alles koek en ei, zoals mag blijken uit de aanhang van populistische politieke partijen. Een van de vele voorwaarden voor een gezonde democratie is verantwoord burgerschap, met waardig gedrag, anders dan bij het Capitool. Waardig en verantwoord burgerschap kan op diverse manieren gevormd worden. Een belangrijke bijdrage daarin levert burgerschapsvorming op school, waarbij democratische beginselen en instituties worden uiteengezet en verdraagzaamheid, respect en rechtvaardigheid worden gepromoot. Leerlingen moeten leren onafhankelijk te denken en te realiseren dat ze een, potentieel actief, onderdeel van een gevarieerd, lokaal, nationaal en internationaal collectief zijn, met alle rechten en plichten daaraan verbonden.
De pas aangenomen Wet op de Burgerschapsvorming zal een stootje in de goede richting betekenen.
Het was me, om zo te zeggen, het jaartje wel, voor de deugd-ambitieuzen. Zoals gewoonlijk was er volop gelegenheid om de deugden in het algemeen te beoefenen om de status van gelukzaligheid te bereiken die de Griekse Vader van de Deugden, Aristoteles, ons altijd voorschotelde. Naast deze algemene deugdbeoefening gaven gebeurtenissen in het afgelopen jaar aanleiding om sommige deugden speciaal op de proef te stellen. Eén van die gebeurtenissen is de corona-epidemie. Na 75 jaar praktisch ononderbroken ontwikkeling en vrijheid, kregen we met deze koude corona-douche te maken. Het normaal sprankelende sociale leven werd half lam gelegd en in plaats van onze naasten te omhelzen, moest er afstand gehouden worden. Dat was wel even wennen!
Corona heeft bij velen de deugd bescheidenheid geactiveerd, want we realiseren ons plotsklaps dat de wereld niet alleen door ons maakbaar is. Andere corona-relevante deugden zijn empathie en mededogen voor de zieken en voor degenen die naasten door de pandemie verloren hebben. De medische en zorgdiensten hebben door hun onvermoeibare inzet de sterke kanten van plichts-en verantwoordelijkheidsbesef aangescherpt. En daarbij, bravo, grote moed getoond! Wereldwijd gezien heeft corona, zelfbeperking en discipline op de proef gesteld. Een hoge graad van beide heeft in Aziatische landen goede diensten bewezen. In het westen is die zelfdiscipline aanzienlijk minder en blijven we, ondanks waarschuwingen en negatieve gevolgen, vaak prioriteit geven aan vrijheid.
Niet iedereen is er bescheidener op geworden; doorgewinterde narcisten, aan het roer in een aantal westerse landen, lieten zich minder aan corona en het welzijn van hun bevolking gelegen liggen. Gelukkig dat het medicijn democratie, hoe gebrekkig in het algemeen ook, er in bepaalde gevallen een einde aan heeft gemaakt. Verbazingwekkend daarbij dat overtuigd religieuzen zoals de Evangelicals in de V.S. eerder de kant van het narcisme kozen dan die van maatschappelijke rechtvaardigheid. De Bijbel schrijft het anders voor. De verkiezing was een dubbeltje op zijn kant. Wat een opluchting!
Brexit heeft ook een hoop beschadigd. Pathetische gevoelens over vroegere grootheid, hebben hoogmoed gepromoot en worden nu georkestreerd door een clown-politicus, met grote schade aan internationale solidariteit en welvaart.
Welke deugden gaan we in 2021 benadrukken?
We hebben allereerst respect en solidariteit nodig, tussen bevolkingsgroepen, tussen oost en west en zuid, tussen rassen en minderheden, tussen mannen en vrouwen. En vrede die we koesteren is alleen maar duurzaam als er rechtvaardigheid en een betere inkomensverdeling komt. Rechtvaardigheid ook voor de Palestijnen die door een apartheidsregime in Israël steeds afgeknepen worden. Urgent is ook dat de rijke landen nu solidariteit betonen met de arme landen in het oplossen van de corona-crisis.
Er is goede hoop dat constructieve, wijze stemmen de overhand gaan hebben in het komende jaar. Biden om mee te beginnen op 20 januari, moreel gesteund door onder meer de invloedrijke stemmen van Antonio Guterres aan het hoofd van het VN-Secretariaat, de Paus aan het hoofd van het Vaticaan en Mutti Merkel in het invloedrijkste West-Europese land. Er is hoop met zo’n veelbelovend informeel team!
De deugden van solidariteit, samenwerking en vrede hebben we nodig om corona uit te schakelen, wereld en nationale armoede te bestrijden, grotere rechtvaardigheid te realiseren, technologische en ethische vooruitgang te bewerkstelligen en de klimaatverslechtering een halt toe te roepen.
‘Zwaarden omsmeden tot ploegscharen’
Met deze waarden en deugden hopen we 2021 in te gaan, evenals met het vaste geloof dat we deze ambities met sterkere deugdbeoefening kunnen helpen tot stand te brengen. Nu we de deugden hoop en geloof genoemd hebben, willen we ook de derde christelijke deugd, die van de liefde noemen, de allergrootste van de deugden.
‘Liefde is de schoonheid van de ziel’
Sint Augustinus
Door stelselmatige tegenspraak krijgen wij de naam dwaas en onaangenaam te zijn. Ons gezond verstand moet ons voor die zucht behoeden. Het kan weliswaar van vindingrijkheid getuigen overal bezwaren tegen te ontdekken, maar wie dit aanhoudend doet, toont dat het hem aan verstand ontbreekt. Zulke mensen maken van het prettigste gesprek een kleine oorlog, en zijn daardoor meer de vijanden van hun vrienden dan van de buitenwereld. In de zachtste hapjes voelt men het best de graat die erin steekt; dezelfde uitwerking heeft tegenspraak tijdens genoeglijke gesprekken. Dergelijke mensen zijn schadelijke dwazen, die grofheid aan domheid paren.
Brené Brown schreef een interessant boek over kwetsbaarheid:
’Daring Greatly. How the Courage to’ be Vulnerable Transforms the Way We Live, Love, Parent and Lead’ (Penguin Books, 2015)
In haar Voorwoord zegt de auteur dat kwetsbaarheid geen zwakte is en dat onze bereidheid ons kwetsbaarheid eigen te maken en ermee om te gaan, de omvang van onze moed en de helderheid van onze doelen bepaalt. Volwaardige personen, zo beweert ze, wenden kwetsbaarheid aan als de katalysator voor moed, mededogen en verbondenheid. In haar boek geeft Brown aan dat we in een cultuur van vermeende tekortkomingen leven, zoals tekort aan geld, tijd, schoonheid en liefde. Deze inwendige beleving van tekorten is de kern-oorzaak van onze afgunst, inhaligheid, vooroordelen en levensproblemen De perceptie dat kwetsbaarheid zwakte betekent, is een van de meest wijdverspreide mythes. Kwetsbaarheid is niet goed of slecht. Kwetsbaarheid is de basis van ons gevoelsleven, de oorsprong van liefde, erbij horen, vreugde, moed, empathie, aansprakelijkheid en authenticiteit. Er is geen intimiteit zonder kwetsbaarheid. Kwetsbaarheid is een grote uitdaging in het leven; het betekent onzekerheid, risico’s en emotionele blootstelling. Het is gebaseerd op wederkerigheid en vraagt grenzen stellen en vertrouwen. Kwetsbaarheid gaat door voor moed in de ander en voor onvolkomenheid in jezelf. Het resultaat van wederkerig respectvolle kwetsbaarheid is sterkere verbondenheid, vertrouwen en engagement. Kwetsbaarheid werkt aanstekelijk, net als moed. We hebben allemaal, in meerdere of mindere mate, last van schaamte. Het wordt veroorzaakt door een gevoel van onwaardigheid van de totale persoon. Schaamte-resistentie is de manier om onze kwetsbaarheid te omhelzen. Als je schaamte kunt verminderen of elimineren wordt je eigenwaarde vergroot. Dan zijn we beter in staat om moedig te zijn en talenten en gaven met anderen te delen. Schaamte houdt ons klein, rancuneus en angstig. Schaamte ontleent zijn macht door niet bespreekbaar te zijn. De definitie van schaamte die Brown geeft is dat het een intens pijnlijk gevoel of pijnlijke ervaring is die ons het gevoel geeft dat we tekort schieten en daarom niet verdienen gewaardeerd te worden en erbij te horen. Schaamte-resistentie houdt in het zich bewegen van schaamte naar empathie, het ware tegengif tegen schaamte. De vier elementen van schaamte-resistentie zijn volgens Brown
schaamte herkennen en begrijpen waar het vandaan komt;
kritisch bewustzijn van omstandigheden en gebeurtenissen;
sociale aanspraak;
schaamte openlijk bespreken.
schaamte
Mannen en vrouwen worden in gelijke mate getroffen door schaamte; de voornaamste oorzaak is daarbij voor vrouwen allereerst hun uiterlijk en op de tweede plaats moederschap. Vrouwen worden verondersteld perfect te zijn. Bij mannen is de reden vooral stoer en flink zijn. De twee typische reacties van mannen bij schaamte zijn afzondering en kwaad worden. De drie belangrijkste ‘vijanden’ van kwetsbaarheid zijn:
Vreugde-ontkenning, de paradoxale angst die kortstondige, vaak toekomstige vreugdes, teniet doet. Dankbaarheid is het beste tegengif;
Perfectionisme, het geloof dat als je alles perfect doet, je je nooit hoeft te schamen. Perfectionisme is anders dan zelfverbetering. Echt, duurzaam perfectionisme bestaat niet; in wezen is dat om bijval te oogsten en het is contraproductief;
Verdoving, het aanpakken van alles wat het ongemak of de pijn van kwetsbaarheid verzacht. Erg schadelijk want, omdat het niet selectief is, verdooft het ook onze belevingen van liefde, vreugde, ontwikkeling en empathie. Een van de meest voorkomende manieren is om altijd druk te zijn of te doen. Algemene preoccupatie en ongebondenheid zijn evenals schaamte, andere wijzen van verdoving. We verbreken onze verbondenheid met anderen om ons te beschermen tegen kwetsbaarheid en schaamte. Als we de kloof van niet-verbondenheid willen overbruggen moeten we onze kwetsbaarheid in ere herstellen en onze schaamte-resistentie ontwikkelen. Schaamte kweekt angst. Het vernietigt onze tolerantie voor kwetsbaarheid, en beschadigt daardoor engagement, innovatie, creativiteit, productiviteit en vertrouwen. Als de cultuur van een organisatie respect en waardigheid van individuen als hoogste waarden heeft, dan gedijen beschamen en anderen zwart maken niet als management methoden. Kwetsbaarheid bevindt zich ook in het hart van de gezinssituatie. Schaamte is positief gecorreleerd met verslaving, depressie, agressie, geweldsuitoefening, eetstoornissen en zelfmoord. Schuldgevoel is anders dan schaamte. Het raakt niet de hele persoon, alleen specifiek gedrag of resultaten en is ook negatief gecorreleerd met bovengenoemde negatieve verschijnselen. Kinderen moet dus geen schaamtegevoel bijgebracht worden, maar eerder constructief schuldgevoel. Schaamte-ervaringen uit de kindertijd veranderen hoe we zijn, over onszelf denken en ons gevoel van eigenwaarde. N.B. Extracten in het Engels van ‘Daring Greatly’ staan op de website ‘www.deugd. net’, onder extracts.
